Қалдықтарды сауатты кәдеге жарату және қоқыс дағдарысының алдын алу мәселесі бүкіл әлемдегі мегаполистерде және шалғайдағы елді мекендерде үлкен маңызға ие. Бұл халық санының өсуі, урбандалу мен өндірістік кәсіпорын өнімдерінің өсуінен қалдықтар көлемінің көбеюімен тікелей байланысты. Сондай-ақ түзілген қалдықтарды тиімсіз басқару адам денсаулығы мен қоршаған ортаға орасан зор зиян келтіріп, өлім мен ауру деңгейінің өсуіне ықпал етеді. Әсіресе мемлекетке әлеуметтік және экономикалық тұрғыдан нұқсан келтіреді. Сондықтан бұл мақалада Қазақстан территориясындағы тұрмыстық және өнеркәсіптік қалдықтардың жай-күйін анықтау мақсатында қалдықтарды басқару жүйесіндегі операциялар, яғни кәдеге жарату, сұрыптау мен жою бойынша ұлттық статистика бюросының мәліметтерінің талдауы берілген. Талдау соңғы жылдардағы кәдеге жаратуға түскен тұрмыстық қалдықтар көлемінің төмендеу тенденциясы байқалатынын, оның сандық үлесі үй шаруашылығына жататынын көрсетті. Талданған уақыт аралығында полигонға түскен қалдықтардың тек 0,1 % (2019 жылы) және 1 % (2020 жылы) сұрыпталуы, әрі кәдеге жаратылған қалдықтар үлесінің 5 % аспауы, Павлодар облысында қалдықтарды басқару бойынша операциялардың толыққанды енгізілмегенін, әрі шешімдердің жүзеге асырылуы қажет екендігін көрсетеді.

https://doi.org/10.48081/IBBU7744

2023

Выпуск 4

Бұл мақалада күміс нанобөлшектерін синтездеу бойынша әдебиеттерге шолу ұсынылған. Бұл ғылыми мақаланы жазу үшін біз заманауи Scopus, Web of Science, Google scholar дерекқорын қолдандық. Әдебиеттерге шолу 20 ғылыми жарияланымдар негізінде жүргізілді және күміс нанобөлшектерін синтездеудің негізгі әдістерін көрсетеді.Күміс нанобөлшектері оларды наноқұрылғылардың келесі буынын жасау үшін пайдаланғысы келетін химиктердің, физиктердің, биологтардың және инженерлердің көп назарын аударуда және медицинада да үлкен назар аударуда. Бұл шолу күміс нанобөлшектерін синтездеудің әртүрлі әдістеріне, соның ішінде химиялық қалпына келтіруге, физикалық әдістерге (мысалы, лазерлік сәулелену және плазма синтезі) және биологиялық әдістерге (өсімдік, бактериялық және саңырауқұлақ сығындыларын пайдалану) назар аударады.Осы ғылыми мақалада әрбір әдістің артықшылықтары мен кемшіліктері, сондай-ақ күміс нанобөлшектерінің мөлшеріне, пішініне және қасиеттеріне әсер ететін факторлар талқыланады. Бақыланатын морфологиясы, бетінің функционализациясы және жақсартылған қасиеттері бар күміс нанобөлшектерін синтездеудегі соңғы жетістіктер де қарастырылады.Әдеби шолуда күміс нанобөлшектерін синтездеудегі қазіргі қиындықтар мен болашақ бағыттары, соның ішінде экологиялық таза және ауқымды әдістерді әзірлеу, олардың биоүйлесімділігі мен уыттылығын зерттеу, әр түрлі салаларда пайдалану әлеуетін одан әрі зерттеу қарастырылған.

https://doi.org/10.48081/MKCI9965

2023

Выпуск 4

Распространенными способами стимуляции солодоращения являются биохимические приемы обработки зерна на стадиях производства солода. В производстве напитков брожения кроме ячменного и пшеничного солодов довольно часто используют ржаной солод, однако, ржаное сырье отличается от других злаковых культур большим содержанием некрахмальных веществ, негативным образом влияющих на процессы приготовления зернового сусла, его сбраживания и, как следствие, качественные показатели напитков. В работе представлен биокаталитический способ обработки ржи на стадии замачивания зерна перед его проращиванием с применением цитолитического ферментного препарата «Целмолаза», рекомендуемого к использованию в технологии в концентрации 0,6 % к массе обрабатываемого сырья. В качестве материалов исследования предложены два сорта ржи «Влада» и «Сибирь». Объектами исследования являлись исходная рожь, ржаной солод (на основе двух сортов), обработанный ферментным препаратом и ржаной солод, необработанный стимулятором (на основе тех же сортов). Результатами исследования подтверждена эффективность биокаталитического воздейтсвия на качественные и технологические показатели ржаного солода, в том числе наблюдается увеличение ферментативной активности (амилолитической на 41,1-43,3 %, цитолитической на 29,7-32,0 %) и экстрактивности солода, снижение содержания некрахмальных полисахаридов и продолжительности осахаривания. Полученный ржаной неферментированный солод может быть рекомендован к использованию в производстве напитков брожения, в том числе в качестве сырья с высокой ферментативной активностью.

https://doi.org/10.48081/MKMQ7016

2023

Выпуск 3

This study delves into the intricate relationships between ecological factors, adaptation, and the effects of anthropogenic activities on small mammals in the Northeastern region of Kazakhstan. External traits, including body mass, length, tail length, ear height, and hind foot length, provide valuable insights into adaptive adjustments in response to various climatic and ecological conditions. Industrial areas reveal a reduction in average body mass, attributed to patchy vegetation and proximity to factories and roads. Size variations are closely tied to food availability, with a reduction in body size and growth rates observed in technogenic zones. Tail sizes differ by age and sex, while foot sizes tend to even out as animals mature. Notably, anthropogenic pollution has minimal impact on ear length. The heart index reflects an individual's mobility and thermoregulation, while the liver index is influenced by food availability and energy resources. Notably, the analysis extends beyond average differences, considering the range of variability to identify increased diversity, even in ecologically challenging areas. Small mammals exhibit a high metabolic rate and limited physiological stress adaptability, yet the population demonstrates remarkable adaptation. Enlarged heart indices suggest increased locomotor activity associated with overcoming anthropogenic barriers, such as railways and highways. In addition to heart indices, liver mass calculations reflect the accumulation of energy reserves and materials for growth. The study highlights that the liver mass index of field mice in industrial zones exceeds that of the control group, indicating the impact of anthropogenic activities on these organisms. This research provides valuable insights into the intricate relationships between ecological factors, adaptation, and human influence on small mammal populations in the Northeastern region of Kazakhstan.

https://doi.org/10.48081/LIXM1700

2023

Выпуск 3

Бөденелер құйрығы өте қысқа және ұшасы шағын ең кішкентай үй құстарына жатады. Әлемнің көптеген елдерінде бөденені өсіру кең ауқымда және өндірісті ұйымдастырудың замануи өнеркәсіптік түрлеріне негізделген. Осы саланың өнімі – жұмыртқа және ет, олардың диеталық, емдік қасиеттері жоғары және тұтынушылардың жоғары сұранысына ие. Соңғы 10-15 жылда бөдене шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы мәселелеріне елеулі назар бөлінді. Өнеркәсіптік жағдайда бөденелерді өсірудің технологиясы әзірленді және бөденелердің жаңа тұқымдары зерттелді. Осыған байланысты бөдене шаруашылығындағы өзекті мәселелердің бірі болып, ата-аналық табынды қалыптастыруда құстың тиімді жасын анықтау енеді, оның шешімін табу бөденелердің генетикалық әлеуетін тиімді пайдалануға, өнімділігін және оларды пайдалану мерзімдерін жоғарлатуға, азықтық базаны тиімді пайдалануға, еңбек өндіргіштілігін жоғарлатуға, өндірістік аудандарды неғұрлым ұтымды пайдалануға мүмкіндік береді. Біздің зерттеу жұмысымыздың мақсаты болып, «Инфрастрой ЛТД» ЖШС бөдене шаруашылығының өнімділік ерекшеліктерін зерттеу.. Зерттеу нәтижесінде «Инфрастрой ЛТД» ЖШС өсірілетін бөденелердің сақталуын және өнімділігін жоғарлатуға және каннибализм салдарынан олардың шығымын төмендетуге мүмкіндік беретін тәсілдері жапондық бөдене тұқымының бөденелерінің ата-аналық табынын жинақтау үшін ұсындық.

https://doi.org/10.48081/AMHQ9556

2023

Выпуск 3

In Mongolia, the first record of onion thrips was informed in vegetable fields by D. Tsedev (Tsendsuren et al., 1979), since that has no detailed research materials relating to the identification of thrips and the Thysanoptera group observed in different crop fields. In 2017-2019, we have taken the thrips samples from the following areas, which spread on eggplant, cucumber, tomato, paprika, and beans grown in the greenhouses of the Agropark research and training center, the greenhouses of the Bornuur soum in the Tuv province and the Mandal soum of Selenge province and onion field accordingly. The mitochondrial COI gene of selected insect samples has been used for species identification. For the nucleotide sequence of the mitochondrial COI area of the insects, we amplified with universal LCO1490 and HCO2198 primers. We have illustrated the COI gene fragments of thrips samples. For building a phylogenetic tree was constructed using the Neighbor-Joining method. A bootstrap test with 1000 replications was carried out. The evolutionary distances were calculated using Tamura's three-parameter method. A phylogenetic tree was built for 14 sequences with a total length of 681bp nucleotides. When conducting phylogenetic analysis using the MEGA X program, it was displayed the phylogenetic origin of our samples in all inferred trees is the same as the Chinese species; Thrips tabaci (China -Zhejiang), which registered with MN036455 accession number in the gene bank of NCBI. According to these results, the sampled thrips were collected from various vegetables including eggplants in Mongolia identified as Thrips tabaci and we have registered it in the GenBank of NCBI under OP288232 accession number.

https://doi.org/10.48081/OYSC1016

2023

Выпуск 3

мақалада электронды темекінің құрамы, даму тарихы, яғни электрондық буландырғыштардың прототиптері ХХ ғасырдың басынан, 1927-1930 жылдары Нью-Йорктік ғалым Джозеф Робинсон дәрілік заттарды ингаляциялау үшін электронды темекінің құрылғысына патент алған. Электронды темекінің пайдасы мен зияны, артықшылығы мен кемшілігі туралы, сонымен қатар электронды темекіні кәдімгі темекіге салыстырмалы талдау жасалып, электронды темекінің адам ағзасына әсері туралы ғалымдар мен дәрігерлердің ой пікірлері талқыланды. Электронды темекі шегу адамның бронх эпителий жасушаларында әдеттегі темекі шегу кезінде болатын механизмге ұқсас механизмді тудыратынын анықтады. Никотин – бұл нейротоксин, ол адам ағзасына жойқын әсер етеді деген қорытынды жасады. Темекі шегу және вейпті пайдалану ауыз қуысының шырышты қабығын құрғатады. Сонымен, зерттеу негізіндегі сауалнамаға қатысқан барлық темекі шегушілердің 41,2%-ы, ал вейперлер арасында - 66% ауыз қуысының құрғақтығын сезінген. Электрондық темекіге құйылатын сұйықтықтардың кең таңдауы пайдаланушыға никотин мөлшерін, дәмін, сондай-ақ хош иісін өздігінен реттеуге мүмкіндік береді. Электронды темекінің адам ағзасына кері әсері туралы ақпарат беріледі.

https://doi.org/10.48081/AJXW7870

2023

Выпуск 3

В данной статье указаны результаты исследования о населенности почв конидиями некоторых семейств грибов. Одной из распространённых – Bipolaris sorokiniana Sacc. Shoem является родом грибов, включающий около 70 видов, которые являются причиной различных заболеваний растений. Эти грибы могут заселять почву и оставаться в ней в течение длительного времени, что может негативно сказаться на посевах и урожайности растений. На Северо-Востоке Казахстана, как и во многих других регионах мира проблемы с заселенностью почв конидиями Bipolaris sorokiniana Sacc. Shoem возникают, в связи с использованием некоторых сельско-хозяйственных практик, а также в результате повсеместных изменения климатических условий. Для оценки заселенности почв конидиями данного гриба на Северо-Востоке Казахстана проводились исследования на протяжении нескольких лет, в разных климатических зонах. В результате было выявлено, что заселенность почв ими значительно отличается в зависимости от географического расположения и типа почвы. Изучение заселенности почв конидиями Bipolaris sorokiniana Sacc. Shoem на Северо-Востоке Казахстана важно для определения мер по предотвращению и контролю заболеваний растений, вызываемых этими грибами.

https://doi.org/10.48081/PSVP8721

2023

Выпуск 3

Gas chromatography (GC) is a versatile analytical technique with a rich history of advancements in quantitative analysis. This review explores the enduring relevance of GC, focusing on principles and instrumentation. GC's ability to separate and quantify volatile compounds has solidified its place in environmental analysis, pharmaceuticals, food chemistry, and forensic science. With advanced instrumentation, sample preparation techniques, and quality control, GC continues to meet the demands of modern research. Recent innovations, including miniaturization, hyphenated techniques, and automation, enhance its precision and accessibility. This review highlights the challenges and prospects for GC in a changing analytical landscape, emphasizing sustainability and efficiency. Gas chromatography remains an indispensable tool for researchers, offering continued innovation and steadfast performance in quantitative analysis.

https://doi.org/10.48081/FIQJ5519

2023

Выпуск 3

Ядерные технологии находят своё применение в медицине, энергетике, а также научной среде. Не смотря на огромный потенциал использования радиоактивных изотопов тория, радия, урана, кобальта, йода в различных сферах, существует также огромный риск возникновения непредвиденных ситуаций, которые могут иметь пагубные последствия для окружающей среды, в том числе сельского хозяйства. Поэтому очень важно осуществлять контроль качества продуктов животноводства в местах с высоким риском радиационного загрязнения, что и стало целью данного исследования. В работе была проведена оценка влияния радиационного загрязнения на качество говядины на территории города Семей, вблизи которого размещался полигон для проведения ядерных испытаний. В эксперименте проводился анализ говядины, результаты которого показали, что качество исследуемых продуктов не выходят за рамки допустимых норм, но всё же демонстрируют незначительные отклонения от среднестатистических значений. Оценка проводилась путём сравнения органолептических и радиохимических показателей с нормативными требованиями. В отобранных пробах мяса определяли концентрацию радиоактивных изотопов, кроме того, была проведена оценка внешнего вида, визуальных и вкусовых составляющих говядины. Органолептический анализ не продемонстрировал значительных отклонений от нормы, при этом в образцах с помощью гамма–спектрометра были найдены микроколичества изотопов 90Sr и 137Cs, концентрация которых не превышала допустимых значений.

https://doi.org/10.48081/HOEJ2165

2023

Выпуск 3