В условиях интенсификации рыбного хозяйства и необходимости рационального использования внутренних водоемов Республики Казахстан, включая озеро Балхаш, возрастает актуальность научного обоснования пищевой и технологической ценности основных промысловых видов рыб. В представленной работе проведено всестороннее исследование пяти видов рыб: судака (Sander lucioperca), сазана (Cyprinus carpio), леща (Abramis brama), окуня (Perca fluviatilis) и карася (Carassius carassius), вылавливаемых в озере Балхаш. Проанализированы химический состав, энергетическая ценность, аминокислотный и жирнокислотный профили, а также функционально-технологические характеристики мышечной ткани. Установлено, что белковая ценность исследуемых объектов высока, содержание незаменимых аминокислот полностью соответствует шкале ФАО/ВОЗ. Особый интерес представляет жирнокислотный состав, включающий значительную долю полиненасыщенных жирных кислот, благоприятно влияющих на метаболизм человека. В рамках оценки технологических свойств выявлены видоспецифические особенности, значимые при переработке: карповые рыбы обладают лучшей влагоудерживающей и эмульгирующей способностью, тогда как окуневые – более высокой плотностью гелевой структуры. Полученные данные представляют научную и прикладную ценность для пищевой промышленности, аквакультуры и разработки биотехнологических решений по глубокой переработке балхашской рыбы. Результаты исследований могут быть использованы при производстве рыбных продуктов.

https://doi.org/10.48081/MBNE2746

2025

Выпуск 2

Естественное возобновление леса – процесс динамичный и его успешность определяется множеством факторов. В Прииртышских ленточных борах возобновление сосны под пологом, где сомкнутость крон деревьев не менее 0,4, во всех типах леса удовлетворительное и хорошее. На полянах, гарях, вырубках и других открытых местах возобновление очень слабое и практически отсутствует. Всходы сосны гибнут главным образом от инсоляции, поэтому однолетки нередко лучше сохраняются по конусам тени материнских деревьев и под пологом трав. В лесном фонде ленточных боров Казахстана естественное возобновление является не основным способом восстановления лесов. При естественном возобновлении (заращивании) на участке должно появиться достаточное количество равномерно размещенных молодых деревьев сосны обыкновенной. Изучения естественного возобновления сосны в естественных насаждениях заложено 30 пробных площадей в 112 квартале Степного лесничества Шалдайского филиала ГЛПР «Ертыс орманы». На 5 га в квартале 113 Тайбагарского лесничества Бескарагайского филиала ГЛПР «Ертыс орманы». Схема посадки с закрытой корневой системой дичками 3х60 м. и 3х80 м. и 1х60, 1х80 м. при посадке открытой корневой системе. Набрано 19440 вариаций (30 учетных площадок х 6 расстояний разлета семян х 3 фазы развития древесных растений (20, 40, 60 лет) х 4 стороны света х 3 повторности, 3 характеристики подроста (количество, высота, диаметр) повторность 20–30-кратная. Влагоемкостью (НВ) и механическим составом песчаных почв, НВ – определяли методом залива площадок, водопроницаемость по методу Н. С. Нестерова, максимальную гигроскопичность по Николаеву, а механический состав почвы по методу Качинского.

https://doi.org/10.48081/ANBX1974

2025

Выпуск 2

Probiotic food products represent one of the most rapidly growing categories in the functional nutrition market. While probiotic strains have been successfully applied in the dairy, cereal, bakery, and juice industries, their use in the production of fermented meat products remains limited. The main challenge lies in the specific characteristics of the meat matrix: although the absence of heat treatment favors probiotic survival, factors such as high salt content, low pH, and reduced water activity can significantly impair the viability of microorganisms. This article reviews current scientific approaches to the development of meat products with probiotic properties. The probiotic potential of various lactic acid bacteria strains used in meat processing technologies is analyzed. The prospects for incorporating probiotic cultures into both traditional and innovative meat products are discussed, with the aim of enhancing their biological value and functional orientation. Particular attention is given to issues of microbiological safety, maintenance of probiotic viability, and the potential health benefits of such products.

https://doi.org/10.48081/MPNJ7477

2025

Выпуск 2

Казахстан является основным ареалом обитания сайгака в современную и историческую эпоху. Современный ареал распространения включает Северный, Центральный и частично Западный Казахстан. В настоящее время сайгак представляет значительный интерес как объект охраны природы. Кроме того, он играет важную роль в качестве биологического индикатора состояния степных экосистем, поскольку изменения в численности и распределении этого вида отражают процессы, происходящие в природной среде. Наличие костей сайги в культурных слоях позднебронзового века позволяет рассматривать его как один из ключевых охотничьих ресурсов данной эпохи. На сегодняшний день известно значительное количество памятников эпохи бронзы, где зафиксированы зоологические находки, однако не все подверглись полноценному морфологическому анализу. В работе предпринята попытка понять состояние степени изученности костного материала Saiga tatarica с археологических поселений эпохи бронзы Казахстана на основе литературных источников и персональных остеологических исследований. Основной целью является исследование и систематизация изученной информации по количественному, морфологическому и региональному распределению останков антилопы. В заключении отображена необходимость дальнейших комплексных исследований остеокомплексов с применением различных аналитических методов для более полного понимания экологических условий и ареала сайгака в эпоху финальной бронзы.

https://doi.org/10.48081/WRNP1746

2025

Выпуск 2

Мақалада картоп шаруашылығын дамыту бағдарламасы бойынша генетикалық-селекциялық жақсарту және биотехнология негізінде жүргізілген эксперименттік зерттеулердің нәтижелері ұсынылған, сонымен қатар жоғары стресске төзімді және өнімділігі жоғары бәсекеге қабілетті отандық сорттарды көбейту үшін бастапқы тұқым шаруашылығын қамтамасыз ету мәселелері қарастырылған. Зерттеулер Павлодар Ертіс өңірінің далалық жағдайында жүргізілді. Мақалада ҚазЖКҒЗИ селекциясының, үш жыл бойы зерттелген картоптың 1 сортономерінің өнімділігі, крахмалдылығы, ауруларға төзімділігі және асханалық сапалары бойынша алынған нәтижелер келтірілген.

https://doi.org/10.48081/VXQZ5922

2025

Выпуск 2

Бұл мақалада зерттеу нысаны ретінде Абай облысы, Бесқарағай ауданында орналасқан «Калиханұлы» шаруа қожалығында өсірілетін қара-ала тұқымды сиырлары алынды. Жүргізілген ғылыми-зерттеу жұмысында аталған тұқымды сиырларды голштин тұқымды бұқалармен будандастыру нәтижесінде алынған тұмса сиырлардың экстерьерлік көрсеткіштерінің сипаттамаларына байланысты сүт өнімділігіне әсері зерттеліп талдау жасалған.. Талдау нәтижелері бойынша, қара-ала сиырларды голштин бұқаларымен будандастыру арқылы алынған ұрпақтардың дене бітімі бойынша көрсеткіштері бастапқы қара-ала тұқымды құрдастарына қарағанда едәуір жоғары нәтижені көрсеткен. Әсіресе, желін құрылымындағы айырмашылықтар айқын байқалды: будан малдардың желін орамының орташа өлшемі 6 см-ге немесе 5,5%-ға үлкен болып, бұл желін енінің де орта есеппен 2 см-ге немесе 6,8%-ға ұлғаюына ықпал еткен. Сиырлардың сүт өнімділігі тұрғысынан алғанда, 305 күндік бірінші лактация кезеңінде будан сиырлар қара-ала тұқымды құрдастарынан орта есеппен 810 кг немесе 17,8%-ға артық сүт берген. Сонымен қатар, олардың сүтіндегі майлылық 0,02%-ға, ал ақуыз мөлшері 0,01%-ға жоғары болған. Жалпы қорытынды ретінде, қара-ала сиырларды голштин бұқаларымен будандастыру олардың экстерьерлік сапаларын жақсартып, сауым маусымында алынатын сүт көлемін арттыруға оң әсер ететіндігі анықталды.

https://doi.org/10.48081/RGWG2720

2025

Выпуск 2

The article presents a review of current scientific data on the influence of various factors on the quality of silage made from wilted forage grasses. Particular attention is paid to analyzing the impact of preliminary wilting on the nutritional value, biochemical parameters, and technological properties of ensiled feed. The role of dry matter content is revealed in relation to nutrient losses, the activity of enzymatic and microbiological processes, the formation of organic acids, digestibility, and changes in the structure of proteins, sugars, and carotene. The article provides data on the rate of dehydration depending on weather conditions, plant type, and the method of laying in swaths, as well as on nutrient losses associated with different wilting durations. The conditions under which wilting becomes inefficient are examined, along with the necessity of using biological preservatives as a compensatory measure under unstable climatic conditions. The dynamics of chemical composition changes at different dry matter levels are presented, and the authors conclude that broader implementation of wilting technology in forage production is justified. The review is based on an analysis of domestic and international scientific publications, primarily from the last 30 years, including classical studies from the first half of the 20th century. The collected findings are systematized and generalized to identify modern trends and promising directions in the development of silage preparation technology from wilted forage.

https://doi.org/10.48081/SYXL1387

2025

Выпуск 2

This article explores the role of hypothesis-driven experimentation in fostering critical thinking among secondary school biology students. In a rapidly evolving scientific and technological landscape, the ability to think critically, evaluate evidence, and approach problems systematically is more crucial than ever. However, many traditional teaching methods in biology rely heavily on memorization and passive learning, which do little to cultivate higher-order thinking skills. This research-based study examines how embedding the scientific method – particularly hypothesis formulation and evidence-based experimentation – into biology lessons can transform classroom dynamics and enhance student engagement. The paper presents a comprehensive pedagogical framework, describes its implementation across three core biology units, and analyzes its impact on students’ reasoning skills, metacognitive awareness, and scientific literacy. Using both qualitative and quantitative methods, including critical thinking assessments and rubric-based evaluations of student work, the study found measurable improvements in students' ability to reason analytically and solve problems independently. The findings support a shift toward inquiry-based learning models in science education and suggest that hypothesis-driven teaching can bridge the gap between theoretical understanding and real-world scientific thinking. The article concludes with practical recommendations for educators and reflections on how such approaches can be sustainably integrated into biology curricula despite common challenges such as time constraints and standardized testing pressures.

https://doi.org/10.48081/NRTG9171

2025

Выпуск 2

This article presents the results of a study aimed at enhancing the overall performance characteristics of polypropylene (PP) yarns through a method of complex modification, with the goal of significantly improving their key functional properties. Thermoplastic elastomers (TPEs) and a mineral filler—calcium carbonate (CaCO₃)—were used as modifying agents. The main objective of the work is to improve critically important mechanical properties such as impact strength and elongation at break, as well as to increase the thermal stability of the material, while a key requirement is maintaining control over and optimizing the cost of the final composite. In the experimental part of the study, various PP composite formulations with varying contents of TPE and CaCO₃ were developed and prepared by extrusion. The resulting samples were subjected to comprehensive testing of their physical and mechanical properties in accordance with international standards. The test results clearly demonstrate that the introduction of thermoplastic elastomers into polypropylene compositions leads to a significant increase in their plasticity and impact strength. The simultaneous addition of calcium carbonate effectively contributes to an increase in the stiffness (modulus of elasticity) of the composite and a noticeable reduction in shrinkage. Particular attention in the study is given to analyzing the synergistic effect that arises from the combined use of elastomers and mineral filler.

https://doi.org/10.48081/HGSP1552

2025

Выпуск 2

Мақалада мұнай өңдеу өнеркәсібіндегі атмосфералық ауаға таралатын зиянды шығарындыларды бақылау және оларды азайту бойынша қолданылатын заманауи технологиялық шешімдер мен әдістерге жан-жақты шолу жасалған. Атап айтқанда, ластаушы заттардың концентрациясын нақты әрі үздіксіз тіркеуге мүмкіндік беретін автоматтандырылған шығарындыларды бақылау жүйелері (CEMS), атмосфералық ауаның жай-күйін бағалауда қолданылатын қашықтықтан зондтау әдістері, сондай-ақ зертханалық талдаулар сияқты технологиялар егжей-тегжейлі қарастырылған. Бұдан бөлек, атмосфераға таралатын зиянды заттардың мөлшерін азайтуға бағытталған әдістерге назар аударылған: бу қалдықтарын ұстау жүйелері, каталитикалық бейтараптандыру құрылғылары, абсорбциялық және адсорбциялық тазарту қондырғылары, сондай-ақ тұйық өндірістік циклдерді енгізу тәжірибесі. Мақалада әр технологияның тиімділігі, қолдану аясы, инвестициялық және операциялық шығындары, сонымен қатар халықаралық және ұлттық экологиялық талаптарға сәйкестік деңгейі тұрғысынан артықшылықтары мен шектеулері сараланып, талданған. Әр түрлі әдістердің салыстырмалы талдауы жүргізіліп, мұнай өңдеу зауыттарындағы экологиялық саясатты жетілдіруге және өндірістік процестерді экологиялық тұрғыдан оңтайландыруға бағытталған ең перспективті бағыттар анықталған. Зерттеу нәтижелері өнеркәсіптік экология, қоршаған ортаны қорғау және мұнай өңдеу саласындағы инженерлік шешімдермен айналысатын мамандар, зауыт басшылары, сондай-ақ ғылыми қауымдастық үшін құнды ақпарат көзі бола алады. Сонымен бірге, мақалада халықаралық тәжірибелермен қатар, Қазақстандағы қолданыстағы экологиялық реттеуші нормалар да ескеріліп, салыстырмалы түрде талқыланған.

https://doi.org/10.48081/MIRN6999

2025

Выпуск 2