Бұл мақалада «Тарбағатай» ұлттық паркінің табиғат-географиялық жағдайы, өсімдіктер ортасы, экологиялық және ландшафтық жағдайлары толық баяндалған. «Тарбағатай» ұлттық паркінің аумағы 6 кластерлік учаскіге бөлінеді: Тарбағатай, Қарабас, Арқалы таулары және Үржар, Еміл, Қатынсу өзендерінің аңғарлары. Мақалада зерттеулерлер қорытындысы ретінде алынып отырған Көктерек ормандары «Тарбағатай» ұлттық паркінің барлық кластерлік учаскелерінде кездеспейді, тек Тарбағатай тауының бөктерінде таралған. Негізінде, кәдімгі көктерек Populus tremula - орман алқаптарында кең таралған. Олар Көктерек талдар тұқымдасының Salicaceae Lindl., теректер Populus L. туысының, Leuce туыс тармағына жатады. «Тарбағатай» ұлттық парк аумағы 6 кластерлік үлескіге бөлінген, сол себепті әр үлескінің өсімдіктерін зерттеу барысында 10 фенологиялық және 2 монитрингтік алаңдар орналыстырылды. Сонымен қатар, экологиялық жағдайға байланысты қиындықтарға шалдығу байқалады, атап айтқанда – өрт кеселінен орман жамылғысының азаюына және табиғи қалпына келу кезеңінде басқа өсімдіктердің орын басуына әкелгендігін байқауға болады. Осыларды зерттей келе, қорытынды жасауға болады: жергілікті халықтың экологиялық дүниетамынын дамытып, үгіт-насихат жүргізу керек; орманды қалпына келтіру үшін қолайлы жағдайлар жасау және зерттеу керек; олардың табиғи ареалдарында түрлерді қорғауды және сақтауды қамтамасыз ету керек.

https://doi.org/10.48081/QZCW7726

2025

Выпуск 1

В настоящей статье рассматриваются экологические аспекты взаимодействий между медоносной пчелой Apis mellifera и энтомофильными растениями, учитывая наблюдение за насекомыми с апреля до первых заморозков в октябре. Особое внимание уделяется роли пчелы медоносной в процессе опыления растений-медоносов. В процессе наблюдения за взаимоотношением пчелы медоносной и энтомофильных растений учитывались 3 фактора: климатические условия, летная активность пчел, эффективность опыления. Наблюдения за поведением пчел в разные сезоны года, с апреля по октябрь, показывают, что медоносные пчелы активно собирают не только нектар, но и пыльцу, которая является основным источником белков для пчелиных колоний. В весенний и летний период, когда количество цветущих растений максимальное, пчелы проявляют большую активность в поиске пищи. В осенний период пчелы снижают активность, а некоторые колонии начинают готовиться к зимовке. Результаты исследования подчеркивают важность медоносных пчел в поддержании биоразнообразия и повышении урожайности сельскохозяйственных и дикорастущих культур в Павлодарской области. Также выяснилось, что именно климатические изменения оказывают огромное влияние на продолжительность цветения растений и активность пчел. Помимо этого, были рассмотрены основные растения-медоносы в районе исследования.

https://doi.org/10.48081/TKID9444

2025

Выпуск 1

В научной работе представлены результаты собственных исследований о влиянии трех регуляторов роста в составе питательной среды Мурсиге-Скуга (Индолил-3-масляная кислота, Гиббереллиновая кислота, Эпин Экстра) на морфогенез растения Stevia Rebaudiana. Лабораторный опыт проводился на 10 растениях в каждом варианте, в 3-х кратной повторности, после чего выводилось среднее арифметическое значение. По результатам исследования, наилучшие показатели были выявлены у эксплантов, культивируемых на питательной среде с добавлением гиббереллиновой кислоты в концентрации 1 мг/л. Растения в этом варианте имели высокий процент приживаемости и хорошо развитую корневую систему. В 43 % случаев экспланты образовывали 2 побега, средней толщины и длины. Растения стевии имели наибольшую высоту, наибольшее количество междоузлий с крупными, чуть округленной формы листьями. Кроме того, в этом варианте наблюдалась наибольшая высота растений, что также связано с повышенной активностью клеточного удлинения, свойственной действию гиббереллиновых гормонов. Количество междоузлий у растений было увеличено, а листья приобретали более крупные размеры с округленной формой. В то же время, при применении Индолил-3-масляной кислоты в других вариантах эксперимента, наблюдались более выраженные эффекты, связанные с развитием корневой системы, однако эти растения демонстрировали меньшую высоту и более медленный рост по сравнению с теми, что культивировались на гибереллиновой кислоте. Эпин Экстра, хотя и оказывал стимулирующее воздействие, в целом не дал таких высоких показателей. Следовательно, гиббереллиновая кислота является наиболее эффективным регулятором роста для стимуляции морфогенеза Stevia rebaudiana, обеспечивая оптимальные условия для роста и развития как побегов, так и корневой системы. Полученные результаты подчеркивают важность подбора соответствующих концентраций регуляторов роста в ходе культивирования растения, что может способствовать не только улучшению качественных характеристик растений, но и повышению их урожайности и биологической активности, особенно в контексте коммерческого производства стевии.

https://doi.org/10.48081/DPWL9528

2025

Выпуск 1

Бұл мақала металлургия, химия және мұнай өңдеуді қоса алғанда, жоғары өнеркәсіптік белсенділікпен, сондай-ақ тұрмыстық қатты қалдықтармен (ТҚҚ) жұмыс істеудің тиімсіз жүйесімен туындаған Қазақстан Республикасының Павлодар облысындағы экологиялық проблемаларды талдауға арналған. Атмосфераның және су ресурстарының ластануы, полигондарда қалдықтардың жиналуы және олардың халықтың денсаулығы мен аймақтың экожүйесіне кері әсері сияқты негізгі экологиялық қауіптер қарастырылады. Әлемдік іс-тәжірибеде қалдықтарды қайта өңдеу – бұл қалдықтарды экономикада қайта пайдалануды қамтамасыз ету және шикізатты, энергияны, сондай-ақ өнімдер мен материалдарды алу мақсатында өңдеуді қамтитын қызмет. Қалдықтарды кәдеге жарату мен сұрыптаудың заманауи технологияларын енгізу қажеттігін айта отырып, Қазақстанда және басқа елдерде қалдықтарды кәдеге жаратудың қолданыстағы әдістеріне ерекше назар аударылуда. Мақалада әртүрлі елдердегі қалдықтарды бөлек жинау және қалдықтарды қайталама шикізат ретінде пайдаланудың сәтті тәжірибесі талданады. Зерттеудің өзектілігі осы салада шұғыл реформаларды қажет ететін Қазақстандағы қалдықтарды басқару саласындағы күрделі жағдаймен анықталады. Осы мақаланың мақсаты қалдықтарды қайта өңдеу инфрақұрылымын дамыту, заңнаманы жетілдіру және Павлодар облысы тұрғындарының хабардарлығын арттыру арқылы экологиялық жағдайды жақсарту бойынша шараларды ұсыну болып табылады. Зерттеу барысында қалдықтарды басқарудың қазіргі тәжірибесі мен эмпирикалық әдістердің салыстырмалы талдауы қолданылды.

https://doi.org/10.48081/WVFK7216

2025

Выпуск 1

Цели устойчивого развития ООН представляют собой набор амбициозных целей, направленных на процветание стран. Как отметил в своем послании глава Республики Казахстан Касым-Жомарт Токаев, в число ключевых задач развития Казахстана входит обеспечение экологического образования и охраны окружающей среды. В статье рассмотрены вопросы по реализации устойчивого развития в высших учебных заведениях. На примере был рассмотрен «Международный Университет Астана», в котором демонстрируются основные направления экологического образования и внедрение стратегий устойчивого развития. Были рассмотрены проекты, связанные с экологическим образованием, семинары по повышению экологической культуры, а также шаги внедрения устойчивого развития в университете. Экологическое образование играет существенную роль в формировании понимания и осознания человеком его взаимодействия с окружающей средой. Это образование не просто передает знания о природе и экосистемах, оно направлено на развитие навыков анализа, критического мышления и принятия осознанных решений в отношении окружающей среды. Современное экологическое образование стремится не только обучать о природе, но и воспитывать ответственное отношение к окружающей среде. Оно выстраивает путь к осознанному потреблению, эффективному использованию ресурсов и устойчивому развитию, учитывая интересы текущих и будущих поколений

https://doi.org/10.48081/PJED8472

2025

Выпуск 1

В настоящей статье авторы представляют обзор технологических параметров влияющих на процесс в процессе изомеризации, а также предлагают снизить количество задействованного в процессе оборудования путем замены катализаторов на основе хлорированной окиси алюминия, используемых на ТОО «Павлодарский нефтехимический завод» на катализаторы на основе сульфатированных оксидов металлов (СИ-2, процесс «Изомалк-2»). Основным фактором, влияющим на развитие процесса изомеризации, являются регенерируемость катализаторов и содержание сернистых соединений в автомобильном бензине, в ужесточающемся стандарте экологических характеристик моторных топлив, поэтапно вводимые в странах Европы, Америки и Азии. Многолетние исследования позволили разработать уникальную модификацию сульфатированного катализатора, получившую название СИ-2Б.Анализ развития процесса изомеризации показал его стремительно возрастающую конкурентоспособность по сравнению с другими процессами, направленными на получение компонентов бензинов. Следует отметить, что в последнее время предпочтение отдается процессам на сульфатированных оксидах циркония. Применение катализатора СИ-2Б позволит получить преимущества высокоактивного сульфатированного катализатора с минимальными затратами и исключить недостатки затратной и морально устаревшей хлорированной катализаторной системы. . Катализатор СИ-2Б адаптирован для применения на установках, спроектированных для хлорированной системы, путём простой замены катализатора. Такая замена не требует модификаций установки и даже корректировки регламентных процедур.

https://doi.org/10.48081/ZPWI2313

2025

Выпуск 1

Исследование посвящено применению стимулятора роста «Энерген» в производстве ячменного солода для интенсификации биохимических процессов. В качестве объекта использовался пивоваренный ячмень сорта «Ворсинский 2» с содержанием крахмала 59,1 % и белка 11,9 %. Экспериментальное добавление «Энергена» в концентрации 0,6 г/дм³ замочной воды обеспечило ускорение ферментообразования. В результате амилолитическая активность зерна увеличилась с 345,9 до 432,2 ед./г, протеолитическая — с 68,9 до 94,6 ед./г. Это способствовало более эффективному гидролизу углеводов и белков, повышая технологическую пригодность солода. Применение препарата улучшило экстрактивность солода до 83,2 % (против 80,2 % в контроле) и сократило продолжительность осахаривания сусла с 18 до 15 минут. Эти изменения позволяют использовать солод с высокой ферментативной активностью для обработки труднорастворимого сырья и снижать дополнительные экономические затраты на ферментативные препараты. Таким образом, стимулирование биохимических процессов в производстве ячменного солода посредством использования комплексного препарата «Энерген» позволяет интенсифицировать процесс образования и активации ферментов в зерне, улучшать показатели качества солода, как основного сырья производства напитков брожения, оптимизировать технологические стадии, что обеспечит получение готового продукта с высокими показателями качества. Данный препарат рекомендуется вносить при замачивании зерна в количестве 0,6 г/дм³ замочной воды и выдерживать с ним зерно в течение 6 часов.

https://doi.org/10.48081/VXOX2403

2025

Выпуск 1

The article presents the results of ecological variety testing of seeded peas conducted at experimental sites in the north-east of the Pavlodar region. The study involved 5 varieties of seeded peas. The assessment was carried out according to economically valuable and morphological characteristics. Experiments have shown high adaptability of the studied varieties to local climatic conditions and soil type. The average duration of the growing season of the studied cultivars was 78-84 days, with the exception of the ultra-early cultivar Kasib, which had a growing season of 65 days. The Ruslan variety showed the highest yield — 17.8 c/ha with a mass of 1000 seeds of 254.6 g and a protein content of 2.41%, surpassing other varieties in terms of aggregate indicators. The tested cultivars, adapted to a short growing season, meet the requirements of the state standard and can increase the efficiency of feed production and solve the problem of protein deficiency in animal husbandry. High indicators of varietal samples confirm their importance for improving soil fertility and ensuring consistently high yields in the region, which contributes to food security and the maintenance of sustainable agricultural production. The results obtained confirm the need for further research in this priority and promising area.

https://doi.org/10.48081/QMZQ1916

2025

Выпуск 1

Formation of an ecological worldview among students has emerged as a pressing task in modern education amidst growing global environmental calamities. Ecological worldview encompasses a complex amalgamation of values ethical beliefs and conscious behaviors geared toward preserving natural resources rationally. Ecological worldview cultivation foundations are explored particularly for biology education students who will drive sustainability and awareness remarkably. The Article emphasizes forming an ecological worldview that begins rather early and evolves systematically throughout the educational journey from preschool institutions right up through universities. Integration of environmental ethics and sustainable development goals within teacher training programs decisively shapes environmentally responsible individuals with practical ecological experiences. Ecological knowledge profoundly influences students imagination and critical thinking deeply forming morally grounded ecological identity ultimately with informed value orientation. Barriers hindering students' ecological worldview development include outdated curricula and lack of interdisciplinary approaches amidst insufficient institutional backing. Ecological worldview formation must be tackled via a multi-faceted strategy encompassing national policies, local communities, families, universities and schools simultaneously nationwide. A deep ecological consciousness in young people can be instilled quite effectively by value-centered educational systems making them face ecological challenges.

https://doi.org/10.48081/UJDL2664

2025

Выпуск 1

Бұл мақалада "Павлодар мұнай-химия зауыты" ЖШС-де сарқынды суларды мұнай өңдеу өнімдерінен тазарту әдістеріне салыстырмалы талдау ұсынылған. Ақпаратты жинау және талдау "ПМХЗ" ЖШС жағдайында Ағынды суларды тазартудың қолданыстағы процестерін оңтайландыру мүмкіндігін зерттеу " магистрлік диссертациясы аясында жүргізілді. "ПМХЗ" тазарту құрылыстарының жалпы сипаттамасы келтірілген. Бұл сипаттамада өнеркәсіптік ағынды суларды механикалық (құм тұзақтары, мұнай тұзақтары, радиалды тұндырғыштар, Ағынды суларды қабылдауға арналған жерасты резервуарлары) және биологиялық тазарту (аэротенктер мен радиалды тұндырғыштар) бойынша құрылыстар кешендері сипатталады. Көптеген мұнай өңдеу зауыттарының басты проблемаларының бірі-хлоридтер. Бұл хлорорганика мұнай өңдеу және тасымалдау жабдықтарына теріс әсер етеді. Хлорорганиканың теріс әсері келесідей: металдардың коррозиясы, катализаторлардың улануы немесе белсенділігінің төмендеуі, арматураның, жылу алмастырғыштардың және құбырлардың бітелуі. ПМХЗ-да құм сүзгілерін Ағынды суларды тазарту шараларының бірі ретінде қолдану тиімді емес. Су тазарту жүйелеріне арналған құмды сүзгілер Ағынды суларды тазарту кезінде оларда болатын процестердің кейбір физика-химиялық ерекшеліктерін ескере алмайды. Ағынды суларды тиімді тазарту үшін халықаралық стандарттарға сәйкес келетін жаңа технологияларды енгізу қажет. Инновациялық технологияларды көп жағдайда қолдану кәсіпорынның ағынды суларын тазарту сапасына оң әсер етеді, сонымен қатар технологиялық жабдыққа оң әсер етеді. Жаңа технологияларды енгізу ағынды сулардағы хлорид мөлшерін 40% - ға дейін төмендетіп, аймақтағы экологиялық жағдайды жақсартуға мүмкіндік береді.

https://doi.org/10.48081/UFWZ7281

2025

Выпуск 1