В данной статье рассматривается влияние сезонных сточных вод реки Иртыш и проанализированы основные показатели загрязняющих веществ, также рассмотрена принципиальная технологическая схема очистных сооружений г. Павлодар. Сброс сточных вод с очистных сооружений сточных вод оказывает серьезное пагубное воздействие на здоровье водных экосистем. Рассмотрен ежеквартальный контроль за качеством вод реки Иртыш по основным створам контроля: вход в область (в районе села Подпуск и села Акку), на протяжении области, выше и ниже сброса городских очистных сооружений, выход из области (с. Прииртышское). Также важно заметить, в статье проанализированы в каких сезонных периодах связанное с увеличением нагрузки деятельности промышленных и хозяйственно – бытовых предприятий (АЗС, химчистки, бани и сауны и т.д.). Это в свою очередь приводит к увеличению концентраций тяжелых химических металлов: цинка (Zn), железа (Fe), а также нефтепродуктов. Также промышленные сточные воды заражают водоемы токсичными химическими веществами. В результате загрязнения вода претерпевает следующие изменения, такие как: - изменение органолептических характеристик воды (цвет, вкус, запах); - замедление или полностью прекращение процессов самоочищения водоемов; - нарушение природного баланса: растворенный в воде кислород поглощается быстрее, на дно оседают отложения, уменьшается количество планктона, рыба вымирает, что в весенний, летний и осенний периоды наблюдается превышение химических веществ по сравнению с ПДК, увеличением нагрузки деятельности промышленных и хозяйственно – бытовых предприятий.

https://doi.org/10.48081/ZHFD9744

2024

Выпуск 2

В исследовании изучен полиморфизм генов CSN3, LEP и LALBA и их связь с молочной продуктивностью и воспроизводительными способностями коров красной степной породы, разводимых в степной зоне Сибири. Установлены частоты генотипов: CSN3AA (41,0 %), CSN3AB (44,0 %), CSN3BB (15,0 %); LEPCC (31,0 %), LEPCT (45,0 %), LEPTT (24,0 %); LALBAAA (39,0 %), LALBAAB (50,0 %), LALBABB (11,0 %). Генное равновесие не нарушено (χ2 = 0,308–0,930). Генотип LEPTT ассоциирован с повышенным содержанием жира в молоке в первой лактации (на 0,06–0,07 %) и белка во второй (на 0,11 %), а также сокращением сервис-периода на 34,7 дня по сравнению с LEPCC. Генотип LALBAAA обусловил увеличение удоя в первой лактации на 624,5 кг, а также повышение содержания белка на 0,06 %. При этом у коров с LALBAAA наблюдалось снижение содержания жира в третьей лактации на 0,07 %. Выявленные корреляции генотипов с продуктивными признаками подтверждают их значение для селекции. Результаты требуют дальнейшей проверки на расширенной выборке, однако представляют потенциальную ценность для совершенствования племенной работы

https://doi.org/10.48081/VWFN2488

2024

Выпуск 2

Мақала пластикалық қалдықтардың қоршаған ортаға теріс әсері проблемасына арналған. XXI ғасыр − жаһандық экологиялық проблемалардың ғасыры. Олардың бірі - қоршаған ортаны әртүрлі пластикалармен ластау, барлық тұрмыстық қалдықтар көлемінің 40% -ын құрайды. Әрине, бұл оңай, ыңғайлы, арзан, бірақ экологиялық тұрғыдан емес, өйткені мұндай қаптамалық қоқыстың көп бөлігі тұтастай ыдыраймайды немесе ыдырау мерзімі ұзақ [8, 9]. Бүкіл әлемде қоршаған табиғи ортаның антропогендік ластану көзі ретінде пластикалық қалдықтар проблемасы аса өзекті болып отыр. Біздің елімізде мұндай қалдықтарды өнеркәсіптік ауқымда өңдеумен айналыспайды. Әдетте, тіршілік әрекетінің қалдықтары ондаған жылдар бойы қоршаған ортаны улайтын полигондар мен қоқыс тастайтын жерлерге тасылады. Бұл елді мекендерді қоршаған рұқсат етілмеген үйінділерді есептемегенде. Осы проблеманы жүйелі талдау әдісін қолдану мүдделі тараптарды анықтауға мүмкіндік береді, «қара жәшік» модельдері, жүйенің құрылымы, IDEF0-модельдері құрылды. Себеп-салдарлық байланыстарды зерттеу «проблемалар ағашын» және «мақсаттар ағашын» құру жолымен жүргізілді. Теориялық құрылымдар пластикалық заттарды өндіру мен тұтынуда пластикалық қалдықтардың санын азайтуға мүмкіндік береді.

https://doi.org/10.48081/FGCZ9495

2024

Выпуск 2

Effective plant virus management is paramount for ensuring sustainable crop production and global food security. This review article delves into integrated strategies to mitigate the impact of plant viruses on crops, underscoring the necessity of a multifaceted and comprehensive approach to virus control. The primary objective of this research is to synthesize current knowledge on plant virus management, emphasizing the synergistic application of biological, chemical, and cultural practices. The core focus of the study involves evaluating the efficacy of these strategies both individually and in combination to formulate a robust and holistic management plan. The study underscores the scientific importance of integrating diverse methodologies, which not only mitigate virus incidence but also bolster overall crop resilience, yield, and long-term sustainability. The methodology entails a critical and exhaustive analysis of existing literature, appraising the outcomes of various virus management strategies across different crops, regions, and environmental contexts. Key findings reveal that integrated management approaches, such as deploying resistant cultivars alongside crop rotation and precision-targeted pesticide application, markedly diminish virus transmission, severity, and associated impacts. The research concludes that a holistic strategy for plant virus management is indispensable for securing long-term crop health, stability, and productivity. This work significantly contributes to the field by providing a comprehensive synthesis of effective management practices, establishing a solid framework for future research and practical application. The practical implications lie in the potential to implement these integrated strategies across diverse agricultural systems, ultimately fostering more sustainable crop production, enhanced food security, and reduced economic losses due to plant viruses.

https://doi.org/10.48081/BZTR3857

2024

Выпуск 2

As we know, all living things have direct or indirect relationships with each other. Some living things are alive that we cannot normally see with our eyes; that is, they have very small structures, but most of these living things have vital importance in our lives. This paper explores the complex and intimate relationships between certain microorganisms, such as plants, bacteria, and fungi, to include the relationship between mycorrhiza, nitrogen-fixing bacteria, and host mortality. It also highlights the importance of these relationships in nutrient cycling, stress tolerance, and disease resistance. The effects of these relationships on plant fitness and community structure, as well as the complex signaling pathways that control them, are also being studied. However, it emphasizes the importance of understanding such interactions for sustainable agriculture and ecosystem conservation, as well as harnessing these associations to promote resilient and sustainable global ecologies. The microbial plant association is a huge and ever-changing field, ready for scientific exploration. Therefore, this abstract is a call for better understanding to discover hidden features of the life dance, which can help us make our plants healthier and our agriculture practices more sustainable.

https://doi.org/10.48081/GAUR5915

2024

Выпуск 2

Compost is a combination of substances that is used to nourish plants and enhance the physical, chemical, and biological qualities of soil. It is frequently made by composting manure, organic waste, and plant and food waste. The resultant combination is full of nutrients for plants as well as healthy bacteria, protozoa, nematodes, and fungus. Compost increases soil fertility and decreases reliance on synthetic chemical fertilizers in organic farming, urban agriculture, horticulture, and gardening. Long-term overuse of chemical fertilizers has caused soil quality metrics such soil microbial biomass, communities, and nutrient content to deteriorate, which in turn impacts crop health, productivity, and soil sustainability. The purpose of this study was to accurately measure soil quality parameters through the application of manure compost and bacteria fertilizers or their combination during maize development in order to establish a quick and effective method for repairing deteriorated farmland soils. We looked at the dynamic effects on the variety of community structure, basal respiration, and microbial count and biomass in soil. Composting types: vermi-composting, windrow composting, aerated static pile composting and in-vessel. Organic waste has been managed for generations through the self-heating biological process of composting. The composting byproduct can be utilized as an organic fertilizer and soil additive in addition to handling organic waste. Over the years, composting research has advanced significantly, particularly in regards to expediting and enhancing the quality of compost. Recalcitrant organic pollutants are biodegraded by the various microbial communities found in composting materials. These three types of breakdowns include catabolism, total metabolism, and general extracellular oxidation.

https://doi.org/10.48081/PELQ6897

2024

Выпуск 2

Ғылыми мақалада көшім тұқымының жаңа зауыттық аталық іздер жылқыларының тұқымдық және өнімдік сапасы бойынша деректер келтірілген. Аса құнды аталық айғырлардың туыстық топтарын құра отырып, Заманторы 69-84 және Доскүрең 83-85 айғырларының ұрпақтарының шоғырландыруға селекция басталды. Осылардың ұрпақтары, жоғары тірілей салмақ кезінде жақсы жетілген еттік нұсқасымен, биік бойымен, тұрқының ұзындығымен, қанағаттанарлық кеуде орамымен және биелерінің 485 кг-нан жоғары салмағымен ерекшеленді. Асылтұқымдық деректердің жинақталуымен арнайы туыстық топтардың үйлесімділігі оқып зерттелді. Кезінде тәжірибеге алынған 5,5 жасар биелердің қыздары кеуде орамы бойынша өзгеріс болғанымен басқа дене өлшемдері бойынша айтарлықтай өзгеріс жоқ, тек тірілей салмағы орташа есеппен 3,9 кг-ға жоғарыласа, немере қыздарында барлық дене өлшемдері бойынша өзгергенін көруге болады, тірілей салмақ бойынша 16 кг-ға, ал шөберелерінің шоқтық биіктігі – 1,2 см-ге, тұрқының қиғаш ұзындығы – 1,2 см-ге, кеуде орамы – 4,1 см-ге және жіліншік орамы – 0,7 см-ге жоғарыласа, тірілей салмағы – 20,1 кг өскенін көріп отырмыз. Осылай көшім тұқымының Заманторы 69-84 және Доскүрең 83-85 айғырларын аталық ретінде ізге қалау кезінде басталған биелердің ұрпақтан ұрпаққа генетикалық прогресс жүргенін көріп отырмыз.

https://doi.org/10.48081/UGPM6864

2024

Выпуск 2

В данной статье изучается содержание элементного состава в образцах Thymus serpyllum и почвы, собранных в Баянаульском Национальном природном парке (Казахстан, Павлодарская область). Химический состав почвы напрямую влияет на содержание питательных веществ в чабреце. Изучение этих взаимосвязей позволяет лучше понять экосистемные процессы и адаптацию лекарственного растения к различным условиям среды. Анализ химического состава чабреца может помочь выявить активные соединения, которые способствуют его лечебным эффектам. Понимание влияния химических свойств почвы на растения может помочь в разработке устойчивых методов сельского хозяйства и охраны природы. Это особенно важно в условиях изменения климата и деградации экосистем. Чабрец может служить индикатором состояния экосистемы. Изменения в химическом составе растения могут указывать на изменения в почве и окружающей среде, что делает его ценным объектом для мониторинга экосистем. Исследование чабреца в различных экосистемах позволяет провести сравнительный анализ, который может выявить уникальные адаптационные стратегии и разнообразие видов, а также их реакцию на антропогенные факторы. Таким образом, изучение химического состава чабреца и почвы является важным шагом к пониманию сложных взаимодействий между растениями и их средой обитания, а также к разработке эффективных методов использования и охраны природных ресурсов.

https://doi.org/10.48081/HDKO8057

2024

Выпуск 2

Аңдатпа. Ісік дамыған кезде ағзадағы метаболизм бұзылады және қанға енетін улы метаболиттер ісік өсуінен қашықтағы мүшелердің құрылымына әсер етуі мүмкін. Бүйрек – қан ағымы жоғарылаған негізгі экскреторлық мүшелердің бірі. Сондықтан олардың құрылымы мен қызметін қашықтағы ісіктің өсу жағдайында түзету өте маңызды. Зерттеудің мақсаты қашықтағы ісіктің өсуі және литий карбонатымен емдеу жағдайында бүйректегі құрылымдық өзгерістерді анықтау болды. Жұмыс 3 айлық кезінде салмағы 18-20 г болатын CBA желілі еркек тышқандарында орындалды. Ісіктің өсуін модельдеу үшін гепатоцеллюлярлы карцинома-29 жасушалық желісі қолданылды. Литий карбонатының ісікке қарсы әсерін зерттеу үшін тышқандар литий тұзын дене салмағына 125 мг / кг дозада қабылдады. Бүйрек құрылымын зерттеуге арналған материал эксперименттің 30-шы күні алынды. Жануарлар эксперименттен бас сүйек-мойын дислокациясы әдісімен шығарылды. Бүйрек құрылымын зерттеу үшін жарық электронды микроскопия және иммуногистохимиялық талдау қолданылды. Бүйректің проксимальды түтікшелі жасушалары морфометрия әдісімен 3000 есе ұлғайған кезде талданды, лизосомалардың, аутофагосомалардың және аутолизосомалардың көлемдік тығыздығын бағаладық. Иммуногистохимиялық және ультрақұрылымдық зерттеулер нәтижесінде литий карбонатының ісік өсуі бар жануарлар бүйректерінің проксимальды түтікшелерінің жасушаларында аутофагияның дамуына ынталандырушы әсері анықталды: аутофагиялық құрылымдардың – аутофагосомалардың, лизосомалардың және аутолизосомалардың көлемдік тығыздығы артты.

https://doi.org/10.48081/WIKH1903

2024

Выпуск 2

This article investigates the synthesis and catalytic applications of metal-organic frameworks (MOFs), with a detailed focus on their role in alcohol oxidation to carbonyl compounds, especially in converting isopropanol to acetone. MOFs like [Cu₂(1,4-chdc)₂] offer high surface area, tunable pore structures, and reusability, making them ideal for various catalytic applications. This study explores the properties, synthesis, and catalytic mechanisms of MOFs, addressing challenges in conventional acetone production methods such as the cumene process. It highlights the use of hydrogen peroxide as an oxidizing agent, combined with titanium dioxide to enhance MOFs' oxidative capacity, demonstrating improved efficiency in UV-catalyzed reactions. Experimental findings indicate that titanium dioxide-modified MOFs achieve optimal performance with high catalytic activity and stability, providing an eco-friendly and economically viable solution for acetone production. Бұл мақалада спирттің карбонилді қосылыстарға тотығуындағы, әсіресе изопропанолдың ацетонға айналуындағы рөліне баса назар аудара отырып, металл-органикалық координациялық полимерлердің (MOКП) синтезі мен каталитикалық қолданылуы қарастырылады. [Cu₂(1,4-chdc)₂] сияқты MOКП-тердің үлкен бетінің ауданы, реттелетін кеуекті құрылымы және қайта өңдеу мүмкіндігі бар, бұл оларды әртүрлі каталитикалық қолданбалар үшін өте қолайлы етеді. Бұл зерттеу MOКП қасиеттерін, синтезін және каталитикалық механизмдерін зерттейді, кумен процесі сияқты дәстүрлі ацетон өндіру әдістеріндегі мәселелерді шешеді. Ол УК-катализделген реакциялардағы тиімділікті жоғарылатып, MOКП тотығу қабілетін арттыру үшін сутегі асқын тотығын титан диоксидімен бірге тотықтырғыш ретінде пайдалануды көрсетеді. Эксперименттік нәтижелер титан диоксиді модификацияланған МОКП жоғары каталитикалық белсенділік пен тұрақтылықпен оңтайлы өнімділікке қол жеткізіп, ацетон өндірісі үшін экологиялық таза және үнемді шешімді қамтамасыз ететінін көрсетеді. В этой статье исследуется синтез и каталитическое применение металлоорганических координационных полимеров (МОКП) с акцентом на их роли в окислении спирта до карбонильных соединений, особенно в превращении изопропанола в ацетон. МОКП, такие как [Cu₂(1,4-chdc)₂], обладают большой площадью поверхности, настраиваемой пористой структурой и возможностью повторного использования, что делает их идеальными для различных каталитических применений. В этом исследовании изучаются свойства, синтез и каталитические механизмы МОКП, решая проблемы в традиционных методах производства ацетона, таких как кумольный процесс. В нем подчеркивается использование перекиси водорода в качестве окислителя в сочетании с диоксидом титана для повышения окислительной способности МОКП, демонстрируя повышенную эффективность в реакциях, катализируемых УФ-излучением. Экспериментальные результаты показывают, что модифицированные диоксидом титана МОКП достигают оптимальной производительности с высокой каталитической активностью и стабильностью, обеспечивая экологически чистое и экономически выгодное решение для производства ацетона.

https://doi.org/10.48081/UUWO4979

2024

Выпуск 2