The article presents the results of ecological variety testing of seeded peas conducted at experimental sites in the north-east of the Pavlodar region. The study involved 5 varieties of seeded peas. The assessment was carried out according to economically valuable and morphological characteristics. Experiments have shown high adaptability of the studied varieties to local climatic conditions and soil type. The average duration of the growing season of the studied cultivars was 78-84 days, with the exception of the ultra-early cultivar Kasib, which had a growing season of 65 days. The Ruslan variety showed the highest yield — 17.8 c/ha with a mass of 1000 seeds of 254.6 g and a protein content of 2.41%, surpassing other varieties in terms of aggregate indicators. The tested cultivars, adapted to a short growing season, meet the requirements of the state standard and can increase the efficiency of feed production and solve the problem of protein deficiency in animal husbandry. High indicators of varietal samples confirm their importance for improving soil fertility and ensuring consistently high yields in the region, which contributes to food security and the maintenance of sustainable agricultural production. The results obtained confirm the need for further research in this priority and promising area.

https://doi.org/10.48081/QMZQ1916

2025

Выпуск 1

Formation of an ecological worldview among students has emerged as a pressing task in modern education amidst growing global environmental calamities. Ecological worldview encompasses a complex amalgamation of values ethical beliefs and conscious behaviors geared toward preserving natural resources rationally. Ecological worldview cultivation foundations are explored particularly for biology education students who will drive sustainability and awareness remarkably. The Article emphasizes forming an ecological worldview that begins rather early and evolves systematically throughout the educational journey from preschool institutions right up through universities. Integration of environmental ethics and sustainable development goals within teacher training programs decisively shapes environmentally responsible individuals with practical ecological experiences. Ecological knowledge profoundly influences students imagination and critical thinking deeply forming morally grounded ecological identity ultimately with informed value orientation. Barriers hindering students' ecological worldview development include outdated curricula and lack of interdisciplinary approaches amidst insufficient institutional backing. Ecological worldview formation must be tackled via a multi-faceted strategy encompassing national policies, local communities, families, universities and schools simultaneously nationwide. A deep ecological consciousness in young people can be instilled quite effectively by value-centered educational systems making them face ecological challenges.

https://doi.org/10.48081/UJDL2664

2025

Выпуск 1

Бұл мақалада "Павлодар мұнай-химия зауыты" ЖШС-де сарқынды суларды мұнай өңдеу өнімдерінен тазарту әдістеріне салыстырмалы талдау ұсынылған. Ақпаратты жинау және талдау "ПМХЗ" ЖШС жағдайында Ағынды суларды тазартудың қолданыстағы процестерін оңтайландыру мүмкіндігін зерттеу " магистрлік диссертациясы аясында жүргізілді. "ПМХЗ" тазарту құрылыстарының жалпы сипаттамасы келтірілген. Бұл сипаттамада өнеркәсіптік ағынды суларды механикалық (құм тұзақтары, мұнай тұзақтары, радиалды тұндырғыштар, Ағынды суларды қабылдауға арналған жерасты резервуарлары) және биологиялық тазарту (аэротенктер мен радиалды тұндырғыштар) бойынша құрылыстар кешендері сипатталады. Көптеген мұнай өңдеу зауыттарының басты проблемаларының бірі-хлоридтер. Бұл хлорорганика мұнай өңдеу және тасымалдау жабдықтарына теріс әсер етеді. Хлорорганиканың теріс әсері келесідей: металдардың коррозиясы, катализаторлардың улануы немесе белсенділігінің төмендеуі, арматураның, жылу алмастырғыштардың және құбырлардың бітелуі. ПМХЗ-да құм сүзгілерін Ағынды суларды тазарту шараларының бірі ретінде қолдану тиімді емес. Су тазарту жүйелеріне арналған құмды сүзгілер Ағынды суларды тазарту кезінде оларда болатын процестердің кейбір физика-химиялық ерекшеліктерін ескере алмайды. Ағынды суларды тиімді тазарту үшін халықаралық стандарттарға сәйкес келетін жаңа технологияларды енгізу қажет. Инновациялық технологияларды көп жағдайда қолдану кәсіпорынның ағынды суларын тазарту сапасына оң әсер етеді, сонымен қатар технологиялық жабдыққа оң әсер етеді. Жаңа технологияларды енгізу ағынды сулардағы хлорид мөлшерін 40% - ға дейін төмендетіп, аймақтағы экологиялық жағдайды жақсартуға мүмкіндік береді.

https://doi.org/10.48081/UFWZ7281

2025

Выпуск 1

Битум – это органическое вяжущее вещество, обладающее клеящим и изолирующим свойством, что позволяет использовать его для создания асфальтобетонных покрытий, герметизации соединений и гидроизоляции, в кровельных работах и т.д. Широкая область применения битума обусловлена способностью переходить в текучее состояние при нагреве. Однако, стоит учитывать то, что Казахстан расположен в области сложных климатических условий, поэтому битум должен обладать свойствами, учитывающие условия внешней среды. Важность растяжимости битума заключается в его способности сохранять прочность и герметичность при расширении и сжатии, что особенно критично при применении в климатических условиях с колебаниями температур. В процессе эксплуатации асфальтобетонных покрытий растяжимость битума помогает предотвратить образование трещин, обеспечивая долговечность и устойчивость дорожного покрытия. При температурных колебаниях, когда материал расширяется и сжимается, растяжимость помогает битуму адаптироваться к этим изменениям, не теряя своей функциональности. В лабораториях страны и Павлодарского региона в частности проводятся исследования, направленные на изучение свойств и повышение определенных характеристик битума. В данной статье рассмотрено влияние времени выдержки битума на воздухе при нормальных условиях до определения на дуктилометре на результаты растяжимости. Работа включала в себя этапы: подготовка пробы битума к анализe, проведение анализа, обработка данных. В ходе данной работы определено оптимальное время выдержки битума на воздухе. Проведен анализ сходимости результатов серии проб, сделаны выводы о возможной принадлежности битума к определенной марки битума в соответствии с межгосударственными стандартами..

https://doi.org/10.48081/YHRI3214

2025

Выпуск 1

В статье рассматривается использование мембранных биореакторов для очистки сточных вод нефтехимических предприятий, содержащих сложные органические и неорганические загрязнители, включая фенолы, углеводороды и тяжелые металлы. Анализируются различные типы мембранных биореакторов: погружённые, внешние, гибридные, аэробные и анаэробные. Эксперименты проводились с мембранными модулями из поливинилиденфторида с размером пор 0,04 мкм, что позволило эффективно удалять загрязняющие вещества при концентрации химического потребления кислорода до 4000 мг/л. Основными показателями эффективности очистки являлись концентрация взвешенных веществ и окислительно-восстановительный потенциал. Погружённые мембранные биореакторы характеризуются высокой компактностью и энергоэффективностью, тогда как внешние установки обеспечивают более высокую производительность, что делает их оптимальными для очистки сильно загрязнённых сточных вод. Гибридные системы, объединяя преимущества обоих подходов, позволяют повысить универсальность технологий и снизить эксплуатационные затраты. Аэробные биореакторы показали высокую эффективность в удалении органических соединений, в то время как анаэробные дополнительно способствуют образованию биогаза, что снижает энергозатраты очистных процессов. Особое внимание уделяется интеграции мембранных биореакторов с реверсивным электродиализом и мембранной дистилляцией. Такой комплексный подход позволяет восстанавливать до 96% воды из сточных потоков. Предварительная фильтрация и корректировка водородного показателя значительно повышают эффективность мембранной дистилляции, обеспечивая извлечение до 75% воды из концентрированных солевых растворов. Внедрение этих технологий открывает перспективы для создания безотходных производственных процессов и увеличения доли повторно используемой воды в промышленности.

https://doi.org/10.48081/QLYT3387

2025

Выпуск 1

Ешкі еті қоректік заттардың маңызды көзі болып табылады, алайда оны дайындауда белгілі бір қиындықтар болуы мүмкін. Бұл мақалада биотехнологиялық әдістерді қолдана отырып ешкі етін өңдеу технологиясының дамуы қарастырылады. Биотехнологиялық әдістер ешкі етінің сапасын жақсартуға да, осы шикізаттан өндірілетін өнім түрлерін кеңейтуге де мүмкіндік береді. Дайын өнімнің қасиеттерін жақсарту үшін өндірушілер ешкі етін өңдеудің ферментативті, микробиологиялық және биохимиялық әдістерін зерттеуге және қолдануға үлкен көңіл бөледі. Зерттеулер ешкі етін өңдеуде биотехнологиялық әдістерді қолданудың жоғары тиімділігін көрсетті. Ферменттік препараттарды қолдану дайын өнімнің сапасын айтарлықтай жақсартуға, соның ішінде шикі ет өнімділігін арттыруға, тағамдық және биологиялық құндылықты арттыруға, органолептикалық көрсеткіштерді жақсартуға мүмкіндік береді. Осылайша, протеолитикалық ферменттерді қолдану ақуыз компоненттерінің тереңірек гидролизіне ықпал етеді, бұл соңғы өнімнің сіңімділігін жоғарылатады. Шикі етті липолитикалық ферменттермен өңдеу майдың және холестериннің мөлшерін азайтады, осылайша оның диеталық қасиеттерін жақсартады. Күрделі ферменттік препараттарды қолдану бұлшықет тінінің негізгі компоненттеріне кешенді әсер етті, бұл ақыр соңында дайын өнімнің шығымдылығына және олардың тұтынушылық сипаттамаларына оң әсер етеді. Қарастырылған микробиологиялық зерттеулер ферменттік препараттардың микробқа қарсы жоғары белсенділігін растайды, бұл оларды ешкі етінің өнімдерін өндіруде тиімді табиғи консерванттар ретінде қарастыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, биотехнологиялық өңдеу әдістерін қолдану дайын өнімнің сапасын нашарлатпай сақтау мерзімін арттыруға көмектеседі. Осылайша, жұмыс нәтижелері ешкі етін өңдеуде биотехнологиялық тәсілдерді қолданудың жоғары перспективаларын көрсетеді.

https://doi.org/10.48081/MYMQ8740

2025

Выпуск 1

The article deals with the potato used to solve some problems of the implementation of sustainable development goals in our republic. Ways of virus damage to potato, which is widely used in crop production, are provided.Materials on the localization of X, M, S viruses mainly in the apical part of the tubers, including their sprouts, have been carried out; in the light sprouts from the umbilical part of the tuber, these viruses are found by 10–15% less frequently than in the apical ones. In vegetative potato plants of the studied varieties, in various organs and parts of X, M, S, viruses have different serological titers, it is highest in the leaves of the upper tier, and lower in the reproductive organs.Damage to the reproductive organs of the plant is directly related to the environment and abiotic factors. Unfavorable factors have a negative effect on the reproductive organs of the plant and reduce the quality of the product.The degree of accumulation and concentration of viruses, in turn, is decisively reflected in the clarity of the course of serological reactions carried out with certain parts and organs of potato plants. These indicators are practically important information for potato production centers. It is urgent to find ways to fight viruses in potato cultivation in our country. These studies are important for increasing the quality and quantity of the product. Increasing the quality of products for the purposes of sustainable development is a solid step in strategic development. In this regard, it is true that researches on damage and quality production of important species in agriculture are relevant.

https://doi.org/10.48081/MXNA2984

2025

Выпуск 1

With the growing global demand for polymers, especially polypropylene, propylene production technology is becoming of key importance for the petrochemical industry. Propylene is the second most important monomer after ethylene and is used in the production of a wide range of products, from packaging materials to automotive components and textile fibres. Given the trends of decarbonisation, circular economy development and tightening of environmental standards (in particular, within the framework of EU initiatives - CBAM, ESG, etc.), the choice of technology with an optimal combination of economic efficiency and environmental safety becomes critical. In this paper, a comprehensive comparative analysis of four industrial processes for propylene production: steam cracking, catalytic cracking (FCC), propane dehydrogenation (PDH) and methanol-to-propylene (MTP) technology is carried out. Such parameters as feedstock type, product yield, capital and operating costs, carbon footprint, technological maturity and prospects for implementation in Kazakhstan are considered. Special attention is paid to resource availability (naphtha, propane, coal) and current industrial projects in the country. Based on the analysis, conclusions are drawn on the short-term and long-term feasibility of introducing certain technologies

https://doi.org/10.48081/YKTH7950

2025

Выпуск 1

Ленточные боры, расположенные полосой в 50-60 км шириной по правому берегу р.Иртыш, относятся к лесному резеовату «Ертіс орманы», имеют статус «особо ценные лесные массивы». Изучение флоры и растительности проводились на основе традиционных геоботанических исследований, в центре внимания были состояние биоценозов, их видовое биоразнообразие. В лесном резервате «Ертіс орманы», исходя из условий местообитания выделены восемь типов лесов. Основными породами образующими лесной массив являются осина (Populus tremula),береза повислая (Betula pendula) и сосна обыкновенная (Pinus sylvestris), с различным классом бонитета. Большинство видов флоры ленточных боров относится к отделу покрытосеменных (Angeospermae). Отдел покрытосеменных растений (Angeospermae) в резервате насчитывает 239 видов, что составляет 97,1%, и это подавляющее большинство видов от общего количества видов. Покрытосеменные представлены двудольным (Dicotyledones) в количестве 222 видов, соответственно от общего количества покрытосеменных 92,8%. Начиная с 2013г. до 2024г. сотрудниками научного отдела на территории резервата вновь обнаружены 32 вида. С 2016 по 2018 года на территории резервата найдены семь видов растений занесенных в Красную книгу Казахстана.

https://doi.org/10.48081/SVZP5799

2024

Выпуск 4

Исследование относится к сельскохозяйственной биотехнологии, культуре клеток и тканей in vitro, декоративному садоводству, а также к научно-исследовательской деятельности для получения однородного качественного посадочного материала, кроме того, может использоваться в качестве экспериментального биологического материала в виде микрорастений межселекционного гибрида тополя Ивантеевский. Полученные результаты позволяют культивировать методом in vitro межселекционный гибрид тополя Ивантеевский без пассирования на новый состав питательной среды, что экономит затраты на новую среду. Обогащение состава компонентом хитозан способствует стимуляции ризогенеза растений с начала введения в культуру in vitro у микрочеренков межселекционного гибрида тополя Ивантеевский. Базой для питательной среды является состав Murashige and Skoog medium (MS), дополненная витаминами, регуляторами роста и хитозаном, а также антибиотиком цефтриаксон. Обогащение питательной среды оптимальными концентрациями исследуемых компонентов позволяет в течении 2 месяцев получить укорененные микрорастения межселекционного гибрида тополя Ивантеевский без дополнительного субкультивирования материала, готовые к адаптации и доращиванию в условиях in vivo. Что в свою очередь экономит средства и время на приготовление новой среды и пассирование самих микрочеренков. После введения культуру in vitro на оптимизированном составе питательной среды пробирки с микрочеренками помещали в климатическую камеру MEMMERT HPP на 2 суток со следующими параметрами: без света, при температуре 20 0С, влажности 70 % и вентиляции 50 %. На 3-тьи сутки микрочеренки переносили в условия световой комнаты, где поддерживали температуру 20 0С ночью и 27 0С днем, при фотопериоде 16/8, при освещении 140 µmol m-2s-1 фитолампами Philips и влажности 80 % для последующего культивирования в условиях in vitro.

https://doi.org/10.48081/JGAL9936

2024

Выпуск 4