В обзорной статье рассмотрены проблемы использования ионизирующего излучения при обработке пищевых продуктов, сырья животного и растительного происхождений. Радиационная обработка существенно продлевает сроки хранения продовольственного сырья и пищевых продуктов, контролирует развитие в них насекомых, паразитов, патогенных и условно-патогенных микроорганизмов, способствуют снижению потерь пищевых ресурсов на всех этапах логистической цепочки посредством. Приведены примеры возможностей применения радиационной обработки для продления сроков хранения пищевых материалов, замедления созревания плодов, предупреждения прорастания, подавления жизнедеятельности, гибели насекомых, паразитов, патогенных и условно-патогенных микроорганизмов. При низких дозах радиационная обработка проводится с целью выборочного подавления микроорганизмов конкретного типа, при высоких дозах – с целью увеличения продолжительности хранения и подавления патогенных для человека микроорганизмов и промышленной стерилизации пищевых продуктов. Необходим комплекс нормативно-правовых актов, регламентирующих процедурный подход к применению радиационных технологий и требующие практической адаптации методологии облучения и идентификации. Необходимо обьективное освещение в СМИ о внедрении технологий использования радиациии не только в АПК, но и в других сопутствующих направлениях науки; подготовка соответствующих кадров; внедрение соответствующих образовательных программ, начиная с начальных классов школы

https://doi.org/10.48081/IEWR1735

2023

Выпуск 2

Келтірілген мақалада сараптау нәтижесінде мал шарушылығын цифралндырудың қазіргі күйі туралы айтылады. Мақала авторалары қарастырылатын саланың ақпараттық технологиялар арқасында қол жеткізілген жануар ден-саулығының мониторинг жүйесі, мал басын бақылау жүйесі, автоматтандыру жүйелері және т.б. технологияларға шолу жүргізеді. Осыған қоса мақалада мал шаруашылығын цифрландырудың басты артықшылықтарына және даму жолдарына көіңл бөлінген. Қарастырылған технологиялар өнімнің сапасын көтеруге ықпал етеді мал тұратын бөлмелердің микроклиматын автоматтандыру жүйесі энергия шығынын төмендетуге және қоршаған ортаға әсерін азайтуға көмектесетіні туралы айтылған. Сонымен қатар магистрлік диссертация жұмыстың нәтижесінде фермелерге арналған мобильді қосымшаның интерфейсі туралы мәлімет берілген. Авторлар мобильді қосымшаның функцоналдарына кіретін мал шаруашылық процесстерін бақылау, шығындар мен кірістерді есепке алу, жануарлардың денсаулығын бақылау және т.б. көрсетілген. Сондай-ақ мақалада фермерлер үшін мобильді қосымшаларды пайдаланудың мүмкін болатын артықшылықтары, мысалы, жұмыс тиімділігін арттыру, шешім қабылдау уақытын қысқарту және мал шаруашылығын басқарудағы дәлдікті арттыру қарастырылады. Жалпы, мақалада шаруа қожалықтарына арналған мобильді қосымшаларға назар аудара отырып, мал шаруашылығын цифрландырудың қазіргі жағдайына маңызды шолу жасалған.

https://doi.org/10.48081/GGDN5729

2023

Выпуск 2

The present experiment entitled Economics of different combinations of onion + beet leaf and onion + fenugreek intercropping system was carried out at Research Farm of the Department of Vegetable Science, CCS Haryana Agricultural University, Hisar during 2018-19. The experimental treatments, viz. T1- onion seed crop (sole ) at 60 x 60 cm, T2- beet leaf (sole) 15 x 5cm, T3- fenugreek (sole) 20 x 10 cm, T4- onion + beet leaf (one row) T5- onion + beet leaf (two rows), T6- onion + beet leaf (three rows), T7- onion + beet leaf (broadcasting), T8- onion + fenugreek (one row), T9- onion + fenugreek (two rows) and T10- onion + fenugreek (broadcasting), were laid out in a Randomized Block Design (RBD) with three replications. Based on the research investigation, it was observed that the onion seed equivalent yield was obtained maximum from onion + beet leaf (one row) intercropping system. All the intercropping treatments were found more economical as compared to sole crop of onion, beet leaf and fenugreek. Among different combinations, it is concluded that onion seed crop intercropped with one row of beet leaf or fenugreek could be more remunerative for earning maximum net returns of ₹548175/ha from onion + beet leaf (one row) and ₹544247/ha from onion + fenugreek (one row) than the seed onion sole crop (Rs.511719/ha).

https://doi.org/10.48081/RWKC7568

2023

Выпуск 2

For hundreds of centuries, humans have been trying to get rid of vital problems such as nutrition. They were always fighting for the provision of clothes for the continuation of life and especially for the treatment of health diseases that afflicted them. One of the most important ways of their struggle against all the problems of life, especially deadly diseases, was to turn to plants, especially medical and medicinal plants. The Chinese and Japanese believe that their medical information based on herbal medicine existed hundreds of centuries ago, and the historical documents available to them show that three thousand years before Christ, large gardens and farms were built in that country to cultivate medicinal plants. However, every year, hundreds of hectares of agricultural land in Western and American countries are allocated for the cultivation of medicinal plants, so that in the year (1998) AD, 65,000 hectares of agricultural land in America were allocated only for the cultivation of mint. This indicates the value and position of medicinal and medicinal plants in human life. It is mentionable that plants, in addition to their medical and medicinal values, were also used as a suitable source of food for humans in ancient times, and humans benefit significantly from the existence of plants on the earth. Badakhshan Province of Afghanistan, with its special geographical area such as high mountains and useful water resources, has been a suitable environment for the growth and development of all kinds of plants, especially medical and medicinal plants. This subject has encouraged researchers to research and work for knowing these valuable plants.

https://doi.org/10.48081/CRHJ8456

2023

Выпуск 2

Адамның биологиялық жасын зерттеу үлкен маңызға ие, өйткені күнтізбелік жас адамның өмір сүрген жылдар санын білдіреді, бірақ адамның ішкі мүшелерінің жұмысын, әртүрлі ағзалардың бейімделу мүмкіндіктерін бағалау критерийі болып табылмайды. Студенттердің биологиялық жасын олардың денсаулығының критерийі ретінде бағалау мақсатында оның негізгі көрсеткіштерінің динамикасына зерттеу жүргізілді. Нәтижесінде өмір салтының студенттердің денсаулығына әсерін сипаттай алатын қартаю деңгейінің мәндері белгіленді. Биологиялық жас күнтізбелік жастан асуы, артта қалуы немесе тең болуы мүмкін. Егер биологиялық жас күнтізбелік жастан асып кетсе, бұл белгілі бір аурулардың дамуына себеп болуы мүмкін. Студенттердің денсаулығының нашарлауында салауатты өмір салтын дұрыс ұстамау мен зиянды әдеттер маңызды рөл атқарады. Биологиялық жасқа ұзақ өмір сүру факторлары мен қауіп факторлары әсер ететіндігін студенттер оқу процесінде есте сақтауы керек. Адамның «шынайы» биологиялық жасын және оған бағытталған әсерлерді бағалау қазіргі заманғы студенттерге қартаюдың қандай болатыны әр адамға байланысты екенін түсінуге мүмкіндік береді. Биологиялық жастың ұзақтығына қол жеткізу үшін салауатты өмір салтын таңдауға бағытталған профилактикалық шараларды мүмкіндігінше ертерек бастау керек.

https://doi.org/10.48081/WJVT5623

2023

Выпуск 2

In the article, the author considers the problem of choosing a method of extracting valuable components from the production solutions of hydrometallurgical production. For this purpose, it is promising to use the liquid extraction method. With the help of this method, in the field of metallurgy, during the production of non-ferrous metals, technological solutions can be used to remove iron ions. Depletion of mineral reserves requires the use of only poor natural materials for industrial enterprises. One of the promising methods of separating metal ions from poor solutions by freeing them from co-existing elements and obtaining a concentrated solution is extraction. In addition, the extraction method is only effective in processing high-iron solutions, because it allows to significantly reduce the amount of iron that goes to the heap. The use of liquid extraction method in the purification of solutions from iron ions significantly facilitates the separation of iron ions from non-ferrous metal ions. The conducted study showed that, when the concentration of the organic phase is correctly determined, it is possible to use toluene as a solvent and trialkylamine (TAA) as a reagent for the separation of iron ions from technological solutions containing acid. The obtained data showed that the use of toluene as a solvent and trialkylamine (TAA) as a reagent during extraction is promising.

https://doi.org/10.48081/CCXO5580

2023

Выпуск 2

In brief, we may state that Ideal gases have molecular interactions, with the mass of the molecules receiving more attention. However, the factors are altered by an unusually low temperature and high pressure. The Bayel Maryot rule states that for Ideal gases, the effect of pressure on the bulk at constant temperature has a constant magnitude, hence in this instance, PV is equal to CONST (PV = constant). The attractive force between molecules and the majority of molecules in actual gases (gases seen in nature) should be investigated under high pressure and low temperature (relatively). Actual gases in environments similar to Ideal gases must be very dependent on the rule for Ideal gases. And it should be distinct from the circumstances of ethylene gas. This indicates that gases differ from the principles of Normal gases to the extent that their gravity increases as a result of high pressure and a lower temperature. The distance between molecules decreases when pressure is high enough and temperature is low enough. However, the strength of molecular interactions has greatly increased, which has the effect of changing a substance from a gas to a liquid. As this method was once used to turn gases into liquids. Compressor is the term used to describe the process by which gases are changed into liquids. The compression factor of all perfect gases is z=1, and under any pressure, it neither drops nor increases from 1. This is another contrast between the behavior of perfect gases and real gases. However, this behavior differs in real gases because they can have compression factors that are diametrically opposed to 1, or (z≠1).

https://doi.org/10.48081/LYEU8307

2023

Выпуск 2

Бұл мақалада «Бурабай» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі аумағындағы қарағай ормандарының табиғи жаңару үрдісі зерттелген. Жұмыстар әртүрлі орман алаңдарында жас өскіндерді есепке алу арқылы жүргізілді. Сонымен қатар, қарағай ормандарының табиғи жаңаруына әсер ететін фокторлар да зерттелген. Қазіргі уақытта қарағай ормандары әртүрлі факторлардың әсерінен жалпы орман алаңындағы үлесі пайыздық мөлшерге шаққанда азайған. Бұл биологиялық алуантүрліліктің де өзгеруіне әсер етеді және бағалы қылқандылардың орнына орман алаңдарында құндылығы төмен жапырақты екпелердің үлесінің артуына әкеледі. Сондықтан құндылығы жоғары ағаш түрлерін табиғи қалпына келтіру тұрғысынан орманшылық іс-шараларын әзірлеу қажеттілігі туындайды, ал отырғызу материалдарымен орман құру жұмыстары көп қаражат пен еңбек шығындарын талап етеді. Орманның табиғи жаңаруы биологиялық алуантүрлілік пен ағаш түрлерінің генофондын сақтауға ықпал жасайды. «Бурабай» МҰТП аумағындағы әртүрлі функционалдық аймақтарда өсетін қарағайлардың табиғи жаңаруын бағалаужұмыстары өзекті болып табылады. «Бурабай» МҰТП аумағындағы қарағайдың табиғи жаңаруы ормандарды қалпына келтіру және молайту үшін маңызды. Табиғи жаңаруды екі тұрғыдан қарастыруға болады: 1) өздігінен пайда болатын белгілі бір заңдылықтарға бағынатын орманның табиғи жаңару үрдісі; 2) орманшылардың бағыттауымен жүргізілетін және реттелетін үрдісі. Осы мақсатқа жету жолында: бақылау алаңдарында қарағайлар мен басқа түрлердің жас өскіндерін бағалау, олардың өсуі мен дамуына әсер ететін факторларды анықтау, табиғи жаңаруды бағалау сияқты міндеттер қойылып, орындалған.

https://doi.org/10.48081/HPYQ6557

2023

Выпуск 2

Аннотация. В рамках статьи рассмотрены современные теоретические аспекты формирования ключевых компетенций учащихся в области химии. Цель статьи рассмотреть существующие в научном обороте мнения авторов на термины: «компетенция», «компетентность», «компетентностной подход» и «интегративный подход», «межпредметный» подход, сформировать четкое понимания о применении обозначенных подходов в практике преподавания естественно научных дисциплин. Достижение цели способствовало решение следующих задач в процессе ее написания: анализ существующие мнений авторов на определение терминов «компетенция», «компетентность», «компетентностной подход», «интегративный подход»; анализ и уточнение важности системного применения интегративного и компетентностного подхода в образовании при обучении естественно научным дисциплинам. В качестве основных метолов для достижения цели и решения поставленных задач, применялись следующие: контент-анализ литературы и научных статей по изучаемой тематик, синтез изученного материала, систематизация. Основной акцент статьи сделан на применении интегративного (надпредметного) и компетентностного подходов к изложению учебного материала, способных в своем органическом объединении, дать максимально позитивный результат преподавания любой предметной области. Проанализированы существующие мнения авторов на термины «компетенция», «компетентность», «компетентностной подход» и «интегративный подход», «межпредметный», метапредметный подход, установлена их сущность и специфика. Выделены основные характерные черты компетенции, обозначена структура компетентности обучающегося, описаны составляющие элементы понятия «компетенция», обозначены связи химии с иными естественными науками, сделан акцент на необходимости использования знаний межпредметного характера для более полного освоения знаний по химии. Обозначена специфика интеграции естественнонаучных знаний как процесса, ведущего к состоянию сближения, связанности разных разделов отдельных учебных дисциплин в целое при одновременном объективном углублении дифференцированной системы обучения, что приобрело особую актуальность в условиях модернизации современного общего образования. Обусловлена взаимосвязь и необходимость интеграции применения обозначенных подходов в процессе обучения для формирования широкого круга компетенций, носящих надпредметный характер и способствующих более качественному овладению знаниями и навыками в области химии.

https://doi.org/10.48081/KAEL4738

2023

Выпуск 1

This research work describes the polymorphism of kappa-casein (CSN3), beta-lactoglobulin (LGB) and prolactin (bPRL) in cows of Simmental breed at farm "Galitskoye" in Pavlodar region. Frequency distribution of alleles and genotypes of the studied genes were conducted. It is found that the occurrence frequency of A and B alleles according to kappa-casein (CSN3) gene was 0,51 and 0,49, according to beta-lactoglobulin (LGB) had 0,36 and 0,64, prolactin (bPRL) reached 0,68 and 0,32. Results of the study about genes’ influence on milk production showed that milk yield per lactation of cows in the group of animals with kappa-casein genotype was AA - 5356 kg, AB - 5387 kg, ВВ - 5517 kg. The study noted the superiority of AA alleles of beta-lactoglobulin genotypes and prolactin on the studied indices, the advantage in milk yield, protein content and milk fat according to kappa-casein genotype was observed in cows with BB genotype. Research results stated that cows with BB genotype according to kappa- casein and AA alleles were more productive and had the highest yield of milk protein according to beta-lactoglobulin and prolactin.

https://doi.org/10.48081/RCOX4914

2023

Выпуск 1