Ғылыми мақалада көшім тұқымының жаңа зауыттық аталық іздер жылқыларының тұқымдық және өнімдік сапасы бойынша деректер келтірілген. Аса құнды аталық айғырлардың туыстық топтарын құра отырып, Заманторы 69-84 және Доскүрең 83-85 айғырларының ұрпақтарының шоғырландыруға селекция басталды. Осылардың ұрпақтары, жоғары тірілей салмақ кезінде жақсы жетілген еттік нұсқасымен, биік бойымен, тұрқының ұзындығымен, қанағаттанарлық кеуде орамымен және биелерінің 485 кг-нан жоғары салмағымен ерекшеленді. Асылтұқымдық деректердің жинақталуымен арнайы туыстық топтардың үйлесімділігі оқып зерттелді. Кезінде тәжірибеге алынған 5,5 жасар биелердің қыздары кеуде орамы бойынша өзгеріс болғанымен басқа дене өлшемдері бойынша айтарлықтай өзгеріс жоқ, тек тірілей салмағы орташа есеппен 3,9 кг-ға жоғарыласа, немере қыздарында барлық дене өлшемдері бойынша өзгергенін көруге болады, тірілей салмақ бойынша 16 кг-ға, ал шөберелерінің шоқтық биіктігі – 1,2 см-ге, тұрқының қиғаш ұзындығы – 1,2 см-ге, кеуде орамы – 4,1 см-ге және жіліншік орамы – 0,7 см-ге жоғарыласа, тірілей салмағы – 20,1 кг өскенін көріп отырмыз. Осылай көшім тұқымының Заманторы 69-84 және Доскүрең 83-85 айғырларын аталық ретінде ізге қалау кезінде басталған биелердің ұрпақтан ұрпаққа генетикалық прогресс жүргенін көріп отырмыз.

https://doi.org/10.48081/UGPM6864

2024

Выпуск 2

В данной статье изучается содержание элементного состава в образцах Thymus serpyllum и почвы, собранных в Баянаульском Национальном природном парке (Казахстан, Павлодарская область). Химический состав почвы напрямую влияет на содержание питательных веществ в чабреце. Изучение этих взаимосвязей позволяет лучше понять экосистемные процессы и адаптацию лекарственного растения к различным условиям среды. Анализ химического состава чабреца может помочь выявить активные соединения, которые способствуют его лечебным эффектам. Понимание влияния химических свойств почвы на растения может помочь в разработке устойчивых методов сельского хозяйства и охраны природы. Это особенно важно в условиях изменения климата и деградации экосистем. Чабрец может служить индикатором состояния экосистемы. Изменения в химическом составе растения могут указывать на изменения в почве и окружающей среде, что делает его ценным объектом для мониторинга экосистем. Исследование чабреца в различных экосистемах позволяет провести сравнительный анализ, который может выявить уникальные адаптационные стратегии и разнообразие видов, а также их реакцию на антропогенные факторы. Таким образом, изучение химического состава чабреца и почвы является важным шагом к пониманию сложных взаимодействий между растениями и их средой обитания, а также к разработке эффективных методов использования и охраны природных ресурсов.

https://doi.org/10.48081/HDKO8057

2024

Выпуск 2

Аңдатпа. Ісік дамыған кезде ағзадағы метаболизм бұзылады және қанға енетін улы метаболиттер ісік өсуінен қашықтағы мүшелердің құрылымына әсер етуі мүмкін. Бүйрек – қан ағымы жоғарылаған негізгі экскреторлық мүшелердің бірі. Сондықтан олардың құрылымы мен қызметін қашықтағы ісіктің өсу жағдайында түзету өте маңызды. Зерттеудің мақсаты қашықтағы ісіктің өсуі және литий карбонатымен емдеу жағдайында бүйректегі құрылымдық өзгерістерді анықтау болды. Жұмыс 3 айлық кезінде салмағы 18-20 г болатын CBA желілі еркек тышқандарында орындалды. Ісіктің өсуін модельдеу үшін гепатоцеллюлярлы карцинома-29 жасушалық желісі қолданылды. Литий карбонатының ісікке қарсы әсерін зерттеу үшін тышқандар литий тұзын дене салмағына 125 мг / кг дозада қабылдады. Бүйрек құрылымын зерттеуге арналған материал эксперименттің 30-шы күні алынды. Жануарлар эксперименттен бас сүйек-мойын дислокациясы әдісімен шығарылды. Бүйрек құрылымын зерттеу үшін жарық электронды микроскопия және иммуногистохимиялық талдау қолданылды. Бүйректің проксимальды түтікшелі жасушалары морфометрия әдісімен 3000 есе ұлғайған кезде талданды, лизосомалардың, аутофагосомалардың және аутолизосомалардың көлемдік тығыздығын бағаладық. Иммуногистохимиялық және ультрақұрылымдық зерттеулер нәтижесінде литий карбонатының ісік өсуі бар жануарлар бүйректерінің проксимальды түтікшелерінің жасушаларында аутофагияның дамуына ынталандырушы әсері анықталды: аутофагиялық құрылымдардың – аутофагосомалардың, лизосомалардың және аутолизосомалардың көлемдік тығыздығы артты.

https://doi.org/10.48081/WIKH1903

2024

Выпуск 2

В исследовании изучен полиморфизм генов CSN3, LEP и LALBA и их связь с молочной продуктивностью и воспроизводительными способностями коров красной степной породы, разводимых в степной зоне Сибири. Установлены частоты генотипов: CSN3AA (41,0 %), CSN3AB (44,0 %), CSN3BB (15,0 %); LEPCC (31,0 %), LEPCT (45,0 %), LEPTT (24,0 %); LALBAAA (39,0 %), LALBAAB (50,0 %), LALBABB (11,0 %). Генное равновесие не нарушено (χ2 = 0,308–0,930). Генотип LEPTT ассоциирован с повышенным содержанием жира в молоке в первой лактации (на 0,06–0,07 %) и белка во второй (на 0,11 %), а также сокращением сервис-периода на 34,7 дня по сравнению с LEPCC. Генотип LALBAAA обусловил увеличение удоя в первой лактации на 624,5 кг, а также повышение содержания белка на 0,06 %. При этом у коров с LALBAAA наблюдалось снижение содержания жира в третьей лактации на 0,07 %. Выявленные корреляции генотипов с продуктивными признаками подтверждают их значение для селекции. Результаты требуют дальнейшей проверки на расширенной выборке, однако представляют потенциальную ценность для совершенствования племенной работы

https://doi.org/10.48081/VWFN2488

2024

Выпуск 2

This article investigates the synthesis and catalytic applications of metal-organic frameworks (MOFs), with a detailed focus on their role in alcohol oxidation to carbonyl compounds, especially in converting isopropanol to acetone. MOFs like [Cu₂(1,4-chdc)₂] offer high surface area, tunable pore structures, and reusability, making them ideal for various catalytic applications. This study explores the properties, synthesis, and catalytic mechanisms of MOFs, addressing challenges in conventional acetone production methods such as the cumene process. It highlights the use of hydrogen peroxide as an oxidizing agent, combined with titanium dioxide to enhance MOFs' oxidative capacity, demonstrating improved efficiency in UV-catalyzed reactions. Experimental findings indicate that titanium dioxide-modified MOFs achieve optimal performance with high catalytic activity and stability, providing an eco-friendly and economically viable solution for acetone production. Бұл мақалада спирттің карбонилді қосылыстарға тотығуындағы, әсіресе изопропанолдың ацетонға айналуындағы рөліне баса назар аудара отырып, металл-органикалық координациялық полимерлердің (MOКП) синтезі мен каталитикалық қолданылуы қарастырылады. [Cu₂(1,4-chdc)₂] сияқты MOКП-тердің үлкен бетінің ауданы, реттелетін кеуекті құрылымы және қайта өңдеу мүмкіндігі бар, бұл оларды әртүрлі каталитикалық қолданбалар үшін өте қолайлы етеді. Бұл зерттеу MOКП қасиеттерін, синтезін және каталитикалық механизмдерін зерттейді, кумен процесі сияқты дәстүрлі ацетон өндіру әдістеріндегі мәселелерді шешеді. Ол УК-катализделген реакциялардағы тиімділікті жоғарылатып, MOКП тотығу қабілетін арттыру үшін сутегі асқын тотығын титан диоксидімен бірге тотықтырғыш ретінде пайдалануды көрсетеді. Эксперименттік нәтижелер титан диоксиді модификацияланған МОКП жоғары каталитикалық белсенділік пен тұрақтылықпен оңтайлы өнімділікке қол жеткізіп, ацетон өндірісі үшін экологиялық таза және үнемді шешімді қамтамасыз ететінін көрсетеді. В этой статье исследуется синтез и каталитическое применение металлоорганических координационных полимеров (МОКП) с акцентом на их роли в окислении спирта до карбонильных соединений, особенно в превращении изопропанола в ацетон. МОКП, такие как [Cu₂(1,4-chdc)₂], обладают большой площадью поверхности, настраиваемой пористой структурой и возможностью повторного использования, что делает их идеальными для различных каталитических применений. В этом исследовании изучаются свойства, синтез и каталитические механизмы МОКП, решая проблемы в традиционных методах производства ацетона, таких как кумольный процесс. В нем подчеркивается использование перекиси водорода в качестве окислителя в сочетании с диоксидом титана для повышения окислительной способности МОКП, демонстрируя повышенную эффективность в реакциях, катализируемых УФ-излучением. Экспериментальные результаты показывают, что модифицированные диоксидом титана МОКП достигают оптимальной производительности с высокой каталитической активностью и стабильностью, обеспечивая экологически чистое и экономически выгодное решение для производства ацетона.

https://doi.org/10.48081/UUWO4979

2024

Выпуск 2

Grain crops are the source of the initially necessary raw materials for most bakery products, as well as a food product for livestock farming. Grain is of inherent strategic importance to the country or is considered as a factor in the state’s food reserves. The problem of increasing grain production remains relevant to this day; the reason is the high value of grain products with the subsequent demand for these products. There are many factors reducing wheat productivity, the most significant being diseases. The main weapon in the fight against wheat diseases are fungicides of various spectrums of action, including Soligor. Research has shown that with the use of the Soligor fungicide at a consumption rate of 0.4 l/ha to 0.6 l/ha, the percentage of leaf rust development decreased to 0.7%. Biological effectiveness was 92.5%. At a consumption rate of 0.5 l/ha of the Soligor preparation, the development of leaf rust is reduced to 0.9%, with biological efficiency – 82.5%. By the number of grains in an ear – 23.2 pcs. – and the weight of 1000 seeds is 33 g. – the indicators were higher at a consumption rate of 0.4 l/ha. The number of productive stems was higher at a consumption rate of 0.6 l/ha with an indicator of 261 pcs/m2. On wheat crops with an application rate of 0.6 l/ha, the biological yield was higher by 1.2 c/ha than at a rate of 0.4 l/ha, 18.1 c/ha and 16.9 c/ha, respectively.

https://doi.org/10.48081/HCZS5684

2024

Выпуск 1

В данной статье исследуются различные методы повышения выхода непредельных углеводородов на установках каталитического крекинга с использованием псевдоожиженного слоя катализатора. Особое внимание уделяется технологиям, разработанным различными компаниями, которые направлены на расширение применения установок каталитического крекинга для производства сырья, востребованного в нефтехимической промышленности. Описаны различные цеолитные добавки на основе ZSM-5, применяемые в установках каталитического крекинга по всему миру, которые значительно повышают выход олефинов. В разделе "Результаты и обсуждение" представлен пример промышленного использования таких добавок на установке типа Г-43-107М с псевдоожиженным слоем катализатора, что иллюстрирует практическую пользу этих технологий. В заключении статьи рассматриваются перспективы перепрофилирования традиционных установок каталитического крекинга для получения легких непредельных углеводородов, используемых в качестве сырья для нефтехимического производства. Это может включать адаптацию существующих технологий и внедрение новых катализаторов и добавок. Таким образом, статья предоставляет всесторонний анализ текущих технологий и стратегий, направленных на повышение эффективности процессов каталитического крекинга и увеличение выхода целевых продуктов, что может значительно повлиять на развитие нефтехимической промышленности в будущем.

https://doi.org/10.48081/ZVYH2316

2024

Выпуск 1

The pressing need to reduce CO2 emissions and combat climate change has spurred a global commitment towards achieving carbon neutrality. While transitioning to renewable energy is pivotal, the limitations in renewable energy production highlight the necessity for alternative approaches. The focus on capturing and sequestering CO2 has led to the exploration of porous solids, including zeolites, metal-organic frameworks (MOFs), porous organic polymers (POPs), and porous carbons. Porous carbons, with their low cost, widespread availability, large surface area, and ease of design, have garnered attention. However, their reported CO2 adsorption capacities are currently limited. Addressing this constraint, nitrogen doping (N-doping) has proven effective in augmenting surface adsorption sites on porous carbon structures. Various production methods, such as chemical activation with nitrogen-containing compounds, physical methods utilizing nitrogen-containing gases, and hydrothermal methods, have been implemented. Particularly noteworthy is the application of nitrogen-doped activated carbon derived from plant waste, showcasing high surface areas, suitable structures, and significant CO2 adsorption capacities. This positions them as promising candidates for large-scale CO2 capture initiatives, contributing to global efforts in mitigating climate change.

https://doi.org/10.48081/PTMQ2993

2024

Выпуск 1

Бұл мақалада Үржар ауданы аумағында орналасқан «Ақмарал» шаруа қожалығында жылқының сальмонеллездік іштастауын алдын алу іс-шараларын ұйымдастыру бойынша зерттеу нәтижелері берілген. Үржар ауданы бойынша жылқылардың сальмонеллездік іш тастауы бойынша эпизоотологиялық жағдайын анықталып, жылқыларды сальмонеллезге қарсы вакцинациялау жұмысын жүргізу нәтижелері жарияланып отыр. «Ақмарал» шаруа қожалығының аумағында эпизоотияға қарсы жүргізілетін ветеринариялық іс-шараларға қарамастан, ауыл шаруашылығы жануарларының сальмонеллезі бойынша қолайсыз пункттер мезгіл-мезгіл тіркеледі. Эпизоотологиялық кезеңде немесе эпизоотиялық процестің қарқындылығының төмендеуінде сальмонеллалар ауыл шаруашылығы жануарларының, синантропты және жабайы фаунаның популяцияларында айналымын жалғастыруда. Сонымен қатар, жұқпалы аурудың стационарлық көрінісі табиғи-климаттық және әлеуметтік-экономикалық факторлардың әсерінен болуы мүмкін. Қолайсыз факторлардың әсері организмнің табиғи төзімділігінің төмендеуіне, соның ішінде нақты профилактиканың тиімділігіне әкеледі. Сальмонеллез кезіндегі эпизоотиялық процестің шиеленісіне факторлардың әсерін бағалау осы ауру бойынша Үржар ауданы аумағының эпизоотиялық салауаттылығын қамтамасыз ету үшін ветеринариялық іс-шараның қолданыстағы жүйесін жетілдіруге мүмкіндік береді. В-0147 Salmonella abortus equi Е-841 штаммынан тірі вакцинамен жүйелі егу жануарларды сальмонеллез этиологиясының түсіктерінен қорғауды қамтамасыз етеді, құлындардың шығымдылығын, сүт өнімділігін арттырады, нәтижесінде шаруашылықтар үлкен экономикалық әсер алады. Вакцина 100 % жағдайда тәжірибелі биелерді сальмонеллалық түсік жасатудан қорғайды. Егілген жануарлардың иммунитеті бір жыл бойы сақталады.

https://doi.org/10.48081/JKJB6632

2024

Выпуск 1

This paper discusses the complex nature of climate change-food security linkages, focusing on how a planet under warming affects food governance at global levels. With changing rainfall patterns, high temperature levels and increases in frequency of severe weather events conventional agricultural practices are endangered by the disruptions in crop yields water availability. Disadvantage areas, usually subsistence farmers, have been hit by more food insufficiency risks. The paper highlights the need for adaptive strategies and resilient agricultural methods to combat the effects of climate change on food productivity. Agriculture emerges as a vital solution, focusing on precision farming, agro ecology and technological innovations which use resources efficiently without affecting the environment. These strategies will require global coordination since climate change does not have borders and affects people all over the world. In addition, the article discusses social and economic aspects of food insecurity linked to climate change that significantly affect deprived groups. It promotes policies that consider the weak points of smallholder farmers and strengthen local communities. Educational initiatives and campaigns create a sense of collective awareness about the challenges that are being faced. The article ends by pointing out the need for immediate and coordinated worldwide efforts to strengthen resilience, ensure food sustainability, and secure future food security with a changing climate.

https://doi.org/10.48081/ESSN6506

2024

Выпуск 1