Among the subdominant trees and shrubs, species of the genus Sorbus L. are of particular importance in the formation of the forest ecosystem of the Nakhchivan Autonomous Republic. Although the natural resources of most species belonging to the genus Sorbus L. are abundant in the territory, due to the impact of environmental and anthropogenic factors, the range of some species has decreased. Based on the conducted research and literature data, information on the distribution of 17 species of the genus Sorbus L. in the flora of the Nakhchivan Autonomous Republic are presented. In them, a species S. turcica Zinserl was given as synonym to S. umbellata (Desf) Fritsch, and S. graeca (Spach) Lood. ex Schauer as synonym to S. baldacii Degen et Fritsch ex schneid species. However, as a result of the analysis of samples collected in different years during expeditions on the territory of the Nakhchivan Autonomous Republic, analysis of literature data and identification of species reserved in the Herbarium Fund of the Institute of Bioresources of the Nakhchivan Branch of the National Academy of Sciences of Azerbaijan, S.umbellata (Desf) Fritsch and S. baldacii Degen et Fritsch ex Schneid species were identified as separate taxon. The article presents information on the biomorphological characteristics of the species S. turcica Zinserl., S. graeca (Spach) Lood. ex Schauer, S. umbellata (Desf) Fritsch and S. baldacii Degen et Fritsch ex Schneid, and their distinguishing features from each other. The statuses of the species S. umbellata (Desf) Fritsch and S. baldacii Degen et Fritsch ex Schneid were also restored. Thus, it has been established that 19 species of the genus Sorbus L. are distributed in the flora of the Nakhchivan Autonomous Republic.

https://doi.org/10.48081/PHWN1295

2022

Выпуск 4

Alkadienes have been under study for a long time, Until the last decade of the 19th century, various structures have been known, each structure represents the specific chemical properties of the compound, alkadienes structures are the first important step for better identification of these compounds, by identifying the structures, different types of alkadienes can be distinguished from each other, Also, the structures of alkadienes and important synthetic compounds that are of great value in industry and medicine, Conjugated, isolated, and cumulated structures have been identified by different people at different times in alkadienes, Compounds of alkadienes i.e. conjugated, isolated and cumulated alkadienes have chain and cyclic structures, alkadienes are used as medicine to treat some deadly diseases, for example Taxol, in 1960 Jonathan Hartwell in the United States collected some plants such as pacific yew for the treatment of breast cancer, Also, in the 19th century, synthetic and natural polymers of alkadienes were widely used in the tire industry, in general, alkadienes are compounds that have two carbon-carbon double bonds (π) in their composition, that is why they are very active compounds, it is widely used in industry all over the world and they have caused the development of the world's economy and industry.

https://doi.org/10.48081/RGLJ8585

2022

Выпуск 4

Watermelon (Citrulus lantus) is an important horticultural crop which belongs to the Curcubitaceae family. The nutraceutical potential of watermelon has been illustrated by several researchers, which makes it a better choice of functional food. Watermelon has been used to treat various ailments, such as cardio-vascular diseases, aging related ailments, obesity, diabetes, ulcers, and various types of cancers. The medicinal properties of watermelon are attributed by the presence of important phytochemicals with pharmaceutical values such as lycopene, citrulline, and other polyphenolic compounds. Watermelon acts as vital source of l-citrulline, a neutral-alpha amino acid which is the precursor of l-arginine, an essential amino acid necessary for protein synthesis. Watermelon is a natural product that contains high level of antioxidants and may prevent oxidative damage in tissues due to free radical generation following an exposure to ionizing radiation. The present study aimed to investigate the radioprotective effects of watermelon. Watermelon is a member of the Cucurbitaceae family native to tropical areas of Africa near Kalahari Desert. Botanists refer it as a “pepo” which is a fruit having a thick rind and fleshy center. It is largely consumed as refreshing summer fruit, much appreciated by the consumers because of its refreshing capability, attractive color, delicate taste, and high water content to quench the summer thirst. According to Oberoi, D and Sogi S., watermelon fruits yield 55.3% juice, 31.5% rind, and 10.4% pomace. Carotenoids such as lycopene and β-carotene are responsible for the red and orange colors of the watermelon, respectively The sweetness of watermelon is mainly due to a combination of sucrose, glucose, and fructose. Sucrose and glucose account for 20–40% and fructose for 30–50% of total sugars in a ripe watermelon.

https://doi.org/10.48081/PAGF3408

2022

Выпуск 4

Бұл мақалада Қазақстан Алтайының негізгі биотоптарында тіршілік ететін жер бетіндегі ұлулардың (Mollusca) фаунистік құрамы талданды. Топырақты мекен ететін омыртқасыздардың бірі ретінде олардың экожүйедегі маңызы, экологиялық құндылығы мен қоректік тізбектегі рөлі қарастырылды. Қазақстан Алтайының негізгі биотоптарында жүргізілген зерттеу жұмыстарының нәтижесінде табылған жер бетіндегі ұлулардың түрлік құрамы анықталып, 12 тұқымдасқа жататын 20 түр тіркелді. Биотоптық таралуы бойынша ұлулырдың орман, орманды дала және дала биотоптарындағы түрлік алуантүрлілігіне салыстырмалы талдау жасалды. Зерттелген аймақтарда Vitrinidae және Valloniidae тұқымдастары түрлердің ең көп алуандығымен ерекшеленді. Оңтүстік Алтайда Vitrina rugulosa Mart. осы ортада табылған түрлердің ішінде супердоминант ретінде белгіленді. Біздің тапқан деректеріміз Vallonia excentrica Қазақстандық Алтай үшін алғаш рет бұрынғы таралу аймағын солтүстік-шығысқа қарай 900 км-ге және шығысқа қарай 2 мың км-ге, ал Columella edentula түрінің – таралу аймағын солтүстіктен шығысқа қарай 850-900 км-ге кеңейтетілгенін атап өтеміз. Қазақстан Алтайының негізгі биотоптарындағы ұлулардың биотоптық ұқсастықтары Жаккар және Вайнштейн әдістері бойынша анықталды, сонымен қатар түрлердің байлығы, біркелкілігі және т.б ұлулардың маңызды ақпараттық индекс көрсеткіштері есептелді.

https://doi.org/10.48081/JVXY7413

2022

Выпуск 3

Бұл мақалада табындық жылқыларының әртүрлі этологиялық көріністерін зерттеу қарастырылған. Этология-биология ғылымдарының маңызды салаларының бірі. Биологиялық зерттеулердің тәуелсіз бағыты ретінде этология ғылымы салыстырмалы түрде жақында, яғни пайда болғанына 30 жылдай уақыт болды. Этология жалпы және жеке болып бөлінеді. Жалпы этология өмір көріністерінің негіздерін және жүйке жүйесінің, гормондардың, тұқым қуалайтын факторлардың әсерін зерттейді, сонымен қатар жануарлардың мінез-құлық актілерінің бағытын, олардың қоршаған орта жағдайлары мен дененің әртүрлі жағдайларындағы өзара байланысы мен өзгеруін талдайды. Жеке этология жануарлардың кеңістіктегі бағдарын, жеке жануардың аумақтық және әлеуметтік қатынастарын, дыбыстық байланысты, көбею кезіндегі мінез-құлықты зерттейді.Этологияның түпкі мақсаты-мінез-құлық актілері мен олардың физиологиялық механизмдерін зерттеу, олардың өсіру үшін қажетті бағытта өзгеру мүмкіндігін қамтамасыз ету. Саланы жүргізудің ғылыми негізделген технологияларын әзірлеу, ұрпақтардың шығымын арттыру және оны сақтау, ветеринариялық іс-шараларды жүргізу кезінде еңбек шығындарын үнемдеу, жайылымдарды, жемшөпті ұтымды пайдалану, өнімділікті арттыру, төтенше жағдайларда жануарлардың жоғалуын болдырмау. Этология биология, зоология, физиология, эволюциялық зерттеулер, психология, генетика және экология мен тығыз байланысты. Табын жылқыларының этологиясын білу жылқылардың көбеюін жоғары деңгейде ұйымдастыруға, жайылымдардың азық-түлік ресурстарын ұтымды пайдалануға, азықтандыру үшін жақсы жағдайларға қол жеткізуге және жылқы өсірушілердің еңбек шығындарын үнемдеуге мүмкіндік береді.

https://doi.org/10.48081/VRHU7528

2022

Выпуск 3

Бұл мақалада қазақтың асыл тұқымды жылқыларының сүт өнімділігі, соның ішінде нарын типті жылқылардың тұқымдық және кластық құрамы, жылқылардың дене өлшемдері мен тірі салмақтары,2012 жылы туылған сауын биелердің сүтөнімділігі және әртүрлі генотиптегі биелердің сүттілігі туралы нәтижелер көрсетілген. Зерттеу жұмыстарының нәтижесінде әртүрлі генотипті жылқыларының сүтінің сапасының әр мезгілде өзгеруі және сүттілігі туралы салыстырмалы зерттеулер жүргізілген. Біздің үйірлі жылқы шаруашылығындағы ғылыми зерттеу жұмыстарымыздың негізі мақсаты, жергілікті жабы, көшім, мұғалжар жылқы тұқымдарын будандастыру арқылы жылқылардың жаңа тиіптерін, аталық, аналық түрлерін, тұқымдарын шығару. Ең маңызды ұстанымымыз болашақта шығатын жергілікті жылқы тұқымдарының табиғат пен бір тұтас өмір сүре алатын қасиеттілігі, сүттілігі мен еттілік өнімдерінің жоғары, экологиялық талаптарға сай болуын әр дайым қатаң бақылауда ұстау. ДНК технологиясының жетістіктерін толық пайдалану арқылы сүтті бағыттағы аймақтық жылқы шаруашылығын ашу.

https://doi.org/10.48081/JCAW4545

2022

Выпуск 3

В данной статье представлена описание существующей технологической схемы газофакельного хозяйства ТОО «ПНХЗ». В статье подробно остановимся на основных недостатках данной технологической схемы. Как известно технологические печи установок производства первичной переработки нефти, производства глубокой переработки нефти, установки производства битума, установки замедленного коксования, установки производства серы, установки производства водорода потребляют в качестве сжёга для поднятия температур жидкое и газообразное топливо. Для стабильного технологического режима установок важно иметь постоянное давление, стабильный расход и однородный состав топливного газа. В рамках моей магистерской диссертации по оптимизации топливного кольца ПППН, я хочу рассмотреть в данной статье все тонкости работы газофакельного хозяйства, а также предложить дооборудовать действующую установку блоком компримирования, усреднения и очистки газа. После доработки действующей установки газофакельного хозяйства мы получим однородный состав сжигаемого газа на печах всех производств, а также стабильное давление в системе топливной сети и позволит значительно повысить экологичность производства на ПНХЗ, что соответствует политике Республики Казахстан по созданию «зеленой» экономики.

https://doi.org/10.48081/CYZQ2254

2022

Выпуск 3

Бұл жұмыста герефорд және абердин-ангусская сияқты бірқатар басқа елдерден Қазақстанға импортталатын тұқымдарды бейімдеу және жерсіндіру тәсілдері қарастырылды, сондай-ақ Павлодар облысында олардың даму сапасын арттыру әдістері зерделенді. Алынған деректер бойынша және зерттеу жүргізу кезінде Павлодар облысының табиғи-климаттық жағдайларында герефорд және абердин - Ангус сияқты тұқымдарды әкелу керек екенін атап өткен жөн, өйткені осы ІҚМ тұқымдары Қазақстанның солтүстік өңірлерінің жағдайларына жақсы бейімделу қасиетіне ие. Қазақстан аумағына ірі қара малды әкелумен тұрақты негізде айналысатын фермерлер арасында сауалнама жүргізу кезінде Павлодар облысының табиғи-климаттық жағдайында сауу сапасы (сүт және сүт-ет бағытында) күрт төмендеп бара жатқаны анықталды, айта кету керек, жергілікті фермерлер мал импорты кезінде табиғи жағдайларды, сондай-ақ мал шаруашылығының жағдайын ескермейді бұрын Жануарлар ұсталған, нәтижесінде олар кейбір шығындарға ұшырайды. Малды бейімдеу ауыл шаруашылығындағы маңызды аспектілердің бірі болып табылады, сондықтан бұл тақырып бейімделу мәселелерін зерттеуге және шешуге бағытталған.

https://doi.org/10.48081/CLFT2827

2022

Выпуск 3

Мелкие млекопитающие могут выступать в качестве биоиндикатора загрязненности окружающей среды. В статье отражены результаты исследования по изучению сообществ мелких млекопитающих на территории подверженной антропогенной нагрузке, а именно на прилегающих территориях к крупным промышленным производствам на Северо-Востоке Казахстана. Отлов животных проводится по стандартным методикам с использованием учетных линий: ловушко-линий и ловчих канавок. В техногенных территориях было освоено 1200 конусо-суток и 6000 давилко-суток. Зарегистрировано 15 видов микромаммалий, принадлежавших к двум отрядам: Грызуны и Насекомоядные. Отмечено уменьшение видового разнообразия по мере приближения к заводам. На исследуемых территориях преобладают представители отряда Грызуны, доминируют два вида: узкочерепная полевка и степная мышовка. Общее обилие на техногенных участках ниже контрольного в 2 раза, доминируют виды Microtus gregalis и Sicista subtilis. Это может свидетельствовать о высоких адаптивных качествах и экологической гибкости доминирующих видов. На контрольном участке часто встречалась обыкновенная бурозубка, малая бурозубка и тундряная бурозубка. По мере усиления антропогенного влияния и приближения к источникам эмиссий, снижается число видов мелких млекопитающих, происходит упрощение структуры и уменьшение биоразнообразия

https://doi.org/10.48081/DXLH1288

2022

Выпуск 2

В статье рассмотрены технологии, применяющиеся в водоподготовке энергетических предприятий. В частности, предложены эффективные рекомендации по совершенствованию системы химводоочистки Экибастузской ГРЭС-1. Как один из эффективных путей управления системой химводоочистки на Экибастузской ГРЭС-1 предлагается исследования влияния различных концентрации биоцида на основе изотиазолинонов на эффективное подавление микробиологического заражения в оборотной воде. Уязвимость мембранной частицы, воздействие разнородных загрязняющих веществ, имеющих свойства определять изменения, методы хим.очистки остатков, кроме этого и загрязнителей, все перечисленное и основывает долгую и продуктивную деятельность установки. Главная цель метода обратного осмоса – растворение солей, другие загрязняющие вещества утилизируются в более начальных этапах процесса. Кроме того, существует потребность в принятии мер с целью защиты от концентрации соли на верхних частях мембраны. С целью достижения нужных параметров установке необходимо применять процесс предочистки. Установка имеет различную конфигурацию и имеет в своем составе определенные типы оборудования. Данные оборудования в значительной мере имеют зависимость от точки водоснабжения, а также свойств исходной воды. В разделе материалы и методы приведена информация о проведенных лабораторных испытаниях по использованию биоцида с целью подавления микробиологического заражения в оборотной воде. Описана цель проведения опытно-промышленных испытаний и метод проведения лабораторных экспериментов. В заключительном разделе сделан вывод о том, что фракция 15 мг/дм3 реагента не позволяет установить концентрацию, необходимую для подавления биоструктуры в интервале до обработки следующим током.

https://doi.org/10.48081/BIGB5102

2022

Выпуск 2